ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ <<ԱԶԴԱԿ>>Ի

Հայաստանի Հանրապետութիւն-Եւրոպական Միութիւն Համապարփակ եւ ընդլայնուած արեւելեան գործընկերութեան համաձայնագիրը բազմաթիւ ուղղութիւններով հեռանկարային նոր հորիզոններ կ՛ուրուագծէ մեր երկրին համար:

Կար ընդհանուր տպաւորութիւն, որ այս առաջադրանքը առաւելաբար գերակայ էր մեր երկրին համար, որ Վիլնիւսի մէջ լուրջ խոչընդոտի հանդիպած էր իրականացնելու համար <<Թէ՛-թէ՛>>ի վարքագիծը: Եւրասիական տնտեսական միութեան (ԵՏՄ) անդամակցութիւնը փաստօրէն խանգարած էր, որ Երեւանը ստորագրէ երկարատեւ բանակցութիւններու իբրեւ արդիւնք ընկերակցութեան համաձայնագիրը: Ըստ էութեան պաշտօնական Երեւանի վարքագիծը կը պահէր իր հետեւողականութիւնը: <<Թէ՛-թէ՛>>ն կամ <<Ե՛ւ-ե՛ւ>>ը փաստօրէն միաժամանակ անդամակցիլն էր ԵՏՄին եւ ընկերակցիլն էր Եւրոպական Միութեան (ԵՄ) կամ այլ հարթութեան վրայ անդամակցիլն էր ՀԱՊԿին եւ գործակցիլն էր ՆԱԹՕի հետ ու մասնակցիլը անոր ռազմափորձերուն:

Պրիւքսէլն էր, որ անհամատեղելի կը նկատէր ԵՏՄի անդամակցութենէն ետք ԵՄի հետ ընկերակցիլը: Բայց շատ չանցած ԵՄի Արեւելեան գործընկերութիւնը ի՛նք կը յայտարարէր, որ կ՛առաջադրէ նոր ձեւաչափով համաձայնագիր կնքել Երեւանի հետ:

Ի վերջոյ Երեւան-Պրիւքսէլ գործակցութիւնը ունի քառորդ դարեայ կենսափորձ, որ կ՛անցնի Հայաստանի Հանրապետութեան Եւրոպական խորհուրդի անդամակցութենէն, Համաեւրոպական տարբեր կառոյցներու Երեւանի աշխոյժ մասնակցութեան բազմաթիւ փաստերէն, հասնելու համար երկու տարի առաջ գումարուած Ռիկայի վեհաժողովին Հայաստանի Հանրապետութեան ստանձնած պարտաւորութիւններուն, որոնք ենթահող պատրաստեցին Արեւելեան գործընկերութեան նոր համաձայնագիրի կնքման:

Այս համաձայնագիրը ունեցաւ անշուշտ իր ոդիսականը: Թէ՛ եւրոպացի եւ թէ հայ վերլուծաբաններ ակնարկեցին պրիւքսէլեան վեհաժողովին համաձայնագիրին պատրաստ չըլլալուն, Մոսկուայի արգելակման միտումներուն եւ որոնց արդիւնք Վիլնիւսի բեմագրութեան կրկնուելու հաւանականութեան:

Հայաստանի Հանրապետութեան ԵՏՄին անդամ ըլլալու փաստը յատուկ նշանակութիւն կու տայ այս համաձայնագիրին՝ նկատի ունենալով այս պարագային մեր երկրի եզակի հանգամանքը, կարգավիճակը եւ ատով իսկ <<Թէ՛-թէ՛>>ն ո՛չ միայն Հայաստանին վերաբերած ըլլալը, այլ նաեւ Պրիւքսէլին:

Հիմա պէտք է նկատել ուրեմն առաջադրանքներու կամ շահերու մէկտեղման երեւոյթը: Նախ Պրիւքսէլի պարագային նկատելին այն է, որ Պրիւքսէլը ի՛նք էր, որ Վիլնիւսի տապալման անմիջապէս յաջորդող ժամանակաշրջանին առաջադրեց նոր ձեւաչափով համաձայնագիրի պատրաստութեան անհրաժեշտութիւնը: Ի վերջոյ ԵՄն եւս տարածաշրջանին մէջ գործընկեր պետութիւններու հետ դեր ստանձնելու քաղաքական բնական միտումները ունի եւ այս պարագային Հայաստանի Հանրապետութիւնը մանաւանդ իբրեւ քաղաքակրթական կամրջող միջավայր առաջնային դեր կը ստանձնէ եւրոպական հայեցակէտէ դիտուած: Փաստօրէն Հայաստանը որակուած է իբրեւ տարբեր համարկումի կառոյցներ մերձեցնող երկիր՝ առաջնորդելով շահերու հաշտեցման ու համադրման, համագործակցութեան եւ  համակեցութեան ոգիով:

Այս հիմնաւորումով ալ կը բացատրուի, որ Արեւելեան գործընկերութեան համաձայնագիրի նշանակութիւնը չի սահմանափակուիր Հայաստանի Հանրապետութիւն-Եւրոպական Միութիւն գործընկերութեամբ, այլ Հայաստանին կը վերապահէ կարմջողի աշխարհաքաղաքական դերակատարութիւն:

Եւ եթէ մէկ կողմէ Պրիւքսէլը այս կարգավիճակը արժեւորելով կը համակարգէ իր իրաւաքաղաքական սլաքները Երեւանի հետ, ապա Մոսկուան եւս կը յայտարարէ, որ յարգանքով կը վարուի Երեւանի ընտրանքին հետ:

Քաղաքական իրատեսութիւնը կը համոզէ, որ նոր համաձայնագիրը Երեւանը ո՛չ միայն համաձայնեցուցած կ՛ըլլայ Մոսկուայի հետ, այլեւ Մոսկուան ինք եւս որոշ շահագրգռուածութիւն կ՛ունենայ իր գլխաւորած ԵՏՄի անդամ պետութեան նման կարգավիճակ ստանձնելու իրականութեամբ:

Աշխարհագրական, քաղաքական, քաղաքակրթական եւ աշխարհաքաղաքական պայմաններու նկատառումով Երեւանի ստանձնած դերակատարութեան ընդգծումը պէտք է տեսնել Արեւելեան գործընկերութեան Համապարփակ եւ ընդլայնուած այս համաձայնագիրին էջերուն մէջ: Փաստօրէն, Երեւանի որդեգրած բազմաշառաւիղ քաղաքականութեան կիրարկման համար  ռազմավարական ուղղութիւն հարթող մեկնարկ պէտք է սեպել այն, ինչ որ ձեռք բերաւ մեր երկիրը իբրեւ պատմական փաստաթուղթ Պրիւքսէլի մէջ: