By Assadour Shokayan - armenia.com.au | Monday, 28 May 2018
Ա. Շուկայեան - Համադրուած «Արմենիա Մակազին»ի Մայիս 28-ի 100-ամեակին նուիրուած բացառիկ թիւին համար
Ա- Դրօշակը
Դրօշակի որոշման գծով Հ.Հ. վերջին վարչապետ Սիմոն Վրացեան կ'ըսէ.- «Հաստատուեցաւ Հայաստանի ազգային դրօշակը, հորիզոնական կարմիր, կապոյտ և նարինջի գոյներով: Դրօշակի ձեւին և գոյներուն շուրջ եղան խորհրդակցութիւններ, նկատի առնուեցան հայոց պատմական դրօշակները և լսուեցաւ հայկաբան Ստեփան Մալխասեանի հիմնաւորած զեկուցումը:»
Ս. Վրացեան կը նշէ, թէ որոշման ընթացքին եղան առարկութիւններ գլխաւորապէս նարնջագոյնի դէմ: Կ'առաջարկէին նարնջագոյնը փոխարինել կանաչով, որ աւելի մեր պատմական գոյներէն մին էր, սակայն քուէարկութեամբ յաղթանակեց նարնջագոյնը, որուն պաշտպանները խորհուրդ կը դնէին այս ընտրութեան մէջ և կ'ըսէին թէ, «Հայ ժողովուրդը ձեռք բերած է իր ազատութիւնը հայրենի կապոյտ երկնքի տակ և իր համբաւաւոր աշխատութեամբ պիտի վերաշինէ երկիրը ու ապրի ազատ ու երջանիկ:
Բ- Զինանշանը
Հայաստանի Հանրապետութեան զինանշանը հաստատուեցաւ Յուլիս, 1920-ին: Ան կազմած էր Ակադեմիկոս Ալ. Թամանեանը, իսկ գծողն էր նկարիչ Կոջոյեանը: Զինանշանին կեդրոնը կար վահանաձեւ տարածութիւն բաժնուած չորս մասերու, ներկայացնելով մեր չորս թագաւորութիւնները: Կեդրոնը Մեծ ու Փոքր Մասիսներն էին, որոնց վրայ կար ՀՀ տառերը: Վահանը բռնած էին արծիւ մը և առիւծ մը, որոնց տակ կային սուր, գրիչ, հասկեր ու շղթայ:
Զինանշանի որդեգրումը եւս տարակարծութիւններու դուռ բացած է: Ոմանք նշած են, թէ ան չի համապատասխաներ Հայաստանի նոր ոգին, մինչ ուրիշներ պատմութեան հակասող փաստեր գտած են անոր մէջ:
Ս. Վրացեան այս մասին կ'ըսէ.-« Կառավարութիւնը հաստատեց քուէարկութեամբ ներկայացուած նախագիծը, որովհետեւ պատմական կամ գեղագիտական ուսումնասիրութիւններ ընելու ժամանակ չկար և Հայաստանի պետական շէնքերուն և Հայաստանէն դուրս Հայաստանի հիւպատոսարաններուն վրայ զետեղուեցաւ զինանշանը ու ծածանեցաւ եռագոյն դրօշակը:
Գ- Նախարարութիւններ
Երկուքուկէս տարիներու ընթացքին, իրարայաջորդ չորս կառավարութիւնները Հայաստանի կառավարման աշխատանքը յառաջ տարած են հիմնուած հետեւեալ նախարարութիւններուն վրայ:
1- Ներքին Գործոց ՆախարարութիւնԱյս նախարարութեան, նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Արամ Մանուկեանը, Ալ. Խատիսեանը, Ս. Մանասեանը, Ա. Գիւլխանդանեանը, Ռ. Տէր Մինասեանը և Ս. Վրացեանը:
Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները հանդիսացան երկրէն ներս անդորրութեան պահպանումը, հեռագրային գիծերու նորոգումը, հեռաձայնային գիծերու հաստատումը, երկաթուղագիծերու ու կայարաններու նորոգութիւնն ու կառուցումը:
2- Երկրագործութեան (գիւղատնտեսութեան) Նախարարութիւն
Այս նախարարութեան նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Ա. Սահակեանը, Ս. Վրացեանը և Ա. Յովհաննիսեանը:
Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղած են՝ օգնութիւն փութացնել գիւղացիութեան քայքայուած տնտեսութիւնը վերականգնելու, ուսումնասիրել Հայաստանի բնական հարստութիւնները և հիմնել գիւղատնտեսական գործարաններ:
Այս նախարարութիւնը ունէր իր ներքին վարչական բաժանումները, ինչպէս՝ երկրագործական, ջրային, վիճակագրական, անտառային, անասնաբուծական, ևայլն:
Այս նախարարութիւնը Ալեքսանդրապոլի մէջ հիմնեց մկնդեղի գործարան, որ մուկերու դէմ պայքարելու դեղ կ'արտադրէր, Սեւանայ լիճին մօտ հիմնեց ձկնաբուծական գիտական կայան և կաթնատնտեսութեան կեդրոն Կարսի մէջ, ինչպէս նաև քաջալերեց մեղուաբուծութիւն հայաստանի տարածքին կազմակերպելը:
3- Ելեւմտական և Պարենաւորման նախարարութիւն
Այս նախարարութեան նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Խ. Կարճիկեանը, Լ. Ղուլեանը, Ք. Վերմիշեանը, Գ. Ջաղէթեանը, Ս. Արարատեանը, Ա. Գիւլխանդեանը և Հ. Տէրտէրեանը:
Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղան՝ ողբերգական կացութեան մէջ գտնուող ժողովուրդին վիճակը բարելաւել, ներկայացնել կառավարութեան գործունէութեան նախահաշիւ, հաստատել հարկերու դրութիւնը, տպագրել Հայաստանի նոր դրամանիշերը և հաստատել առևտրական օրէնքներ:
Այս նախարարութեան գործունէութեան որպէս արդիւնք քանի մը Շուէտական ու Զուիցերիական ընկերութիւններ կ'առաջարկեն երկրագործական մեքենաներու պահեստներ ու արհեստանոցներ հիմնել, իսկ ճաբոնական ընկերութիւն մը կ'առաջարկէ ելեքտրա-երկաթուղագիծի մենաշնորհը ստանալ, բարելաւելու համար Հայաստանի երկաթուղիները:
4- Խնամատարութեան Նախարարութիւն
Այս նախարարութեան նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Խ. Կարճիկեանը, Ս. Թորոսեանը, Ա. Բաբալեանը, Ս. Արարատեանը և Հ. Տէրտէրեանը:
Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները կ'ըլլան՝ գաղթականներուն, որբերուն ու անպատսպարներուն հաց ու երդիք ապահովելը, աշխատաւորներուն օգնելու համար արհեստանոցներու և գործարաններու ցանցի ստեղծումը, աւերուած գիւղերու վերաշինութիւնը, հիւանդանոցներու թիւը աճեցնելը:
Այս նախարարութեան աշխատանքին որպէս արդիւնք հիմնուեցան մանարանի, կօշկակարութեան, գորգագործութեան, ոսկերչութեան, ատաղձագործութեան և կաւեղէնի 30 պետական արհեստանոցներ և առաջին տարուան ընթացքին Հայաստանի 9 հիւանդանոցներու թիւը բարձրացաւ 30ի:
Յատկանշական երեւոյթ էր այս նախարարութեան կազմակերպած բժիշկներու համագումարը նիւթ ունենալով ինչպէ՞ս պայքարիլ մալարիայի դէմ:
5- Արդարադատութեան Նախարարութիւն
Այս նախարարութեան նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Գ. Պետրոսեան, Ա. Յարութիւնեան, Հ. Չմշկեան, Ա. Գիւլխանդանեան, Ա. Չիլինգիրեան և Ա. Խոնտկարեան:
Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղան հիմնել բարձրագոյն, շրջանային ու հաշտարար դատարանները և աւելի ուշ երդուեալ ընտրականներու (ժիւրի) դրութեամբ դատեր տեսնելու դրութիւն հաստատուեցաւ, որ սկսաւ կիրարկուիլ Մարտ 1920-ին:
Պէտք է ըսել թէ նախարար Արտաշէս Չիլինգիրեան հայացուց դատարանի լեզուն ,որ մինչ այդ կը կատարուէր Ռուսերէնով:
6- Լուսաւորութեան ( կրթական ) նախարարութիւն:
Այս նախարարութեան , նախարարի պաշտօնը վարած են Մ. Աթաբէգեանը , Գ. Մելիք Ղարագէօզեանը , Ն. Աղբալեանը, Գ. Ղազարեանը եւ Վ. Մինախորեանը :
Այս նախարարութիւնը մեծ գործ կատարեց ի մասնաւորի Նիկոլ Աղբալեանի նախարար դարձած օրերուն : Նախարարութիւնը քարապատկեց դպրոցներու թիւը , հիմնեց համալսարան , մասնագիտական եւ երկրագործական դպրոցներ , ծրագրեց հիմնել մանկավարժական եւ զինուորական դպրոցներ, կազմակերպեց արուեստի ցուցահանդէսներ , հիմնեց պետական թանգարան , հիմնեց պետական երաժշտանոցը , յատկացուց գիտական կամ գրական ստեղծագործութիւններու պարգեւներ, հիմնեց գրադարաններ , քաջալերեց որ ստեղծուին մշակութային, գրական եւ գեղարուեստական միութիւններ, եւայլն:
Այս բոլոր աշխատանքները կը կատարուէին մեծ հմտութեամբ եւ արհեստավարժ մօտեցումով , ինչպէս որ մեր մտաւորականներէն մին Դանիէլ Վարուժանի խօսքերով ըսած է, թէ երկիրը կ՛ուղղուէր (Դէպի երկիրը Լոյսին):
7- Հաղորդակցութեան Նախարարութիւն:
Այս նախարարութեան , նախարարի պաշտօնը վարած են , Ա. Գիւլխանդանեանը , Ա. Ջամալեանը եւ Ա. Խոնդակարեանը :
Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղան, շոգեկառքի կայարաններու հիմնումն ու նորոգութիւնը , շոգեկառքերու նորոգութիւնը , ճամբաներու շինութիւնն ու նորոգութիւնը , Հայաստանի ռատիոկայանի հիմնումը (1920):
Այս նախարարութիւնը կը ծրագրէ նաեւ շարք մը այլ աշխատանքներ , որոնք սակայն Հայաստանի խորհրդայնացումով չեն իրագործուիր:
8- Զինուորական Նախարարութիւն:
Խորքին մէջ կարելի է ըսել, թէ այս նախարարութիւնը գոյութիւն ունէր հայաստանի անկախութենէն առաջ , որովհետեւ Թիֆլիսի մէջ հայոց Ազգային խորհուրդը 1917-ին հիմը դրած էր զինուորական մարմնի մը Ստեփան Մամիկոնեանի , Ռուբէն Տէր Մինասեանի եւ Թովմաս Նազարբէկեանի գլխաւորութեամբ պիտի կերտէին Սարդարապատի , Ղարաքիլիսէի եւ Բաղապարանի յաղթանակները ու ծնունդ տային Հայաստանի հանրապետութեան:
Անկախութենէն ետք այս նախարարութեան , նախարարի պաշտօնը վարած են Յ. Հախվերդեանը , Ք. Արարատեանը . Ռ. Տէր Մինասեանը եւ Դրոն:
Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղան հայկական բանակի ստեղծումը , զօրահաւաքի կազմակերպումը , զինուորական դասընթացքներու կազմակերպումը , Կարսի մէջ զինուորական օդակայանի բացումը , բանակի զգեստաւորման ապահովումը , եւայլն:
9- Արտաքին Գործոց Նախարարութիւն:
Այս նախարարութեան, նախարարի պաշտօն վարած են Ա. Խատիսեանը եւ Ս. Տիգրանեանը:
Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղան միջազգային մակարդակի բանակցութիւններ վարելը եւ Հայաստանի դիւանագիտական ներկայացուցիչներու նշանակումները:
Դ- Հայաստանի հանրապետութեան Դիւանագիտական ներկայացուցիչները:
Արտաքին գործոց նախարարութեան կողմէ նշանակուեցան հետեւեալ երկիրներու մէջ Հայաստանի դիւանագիտական ներկայացուցիչներ :
1- Ֆրանսա: նշանակուեցաւ պատուիրակութիւն մը բաղկացած Աւետիս Ահարոնեանէ որպէս նախագահ եւ Մ. Պապաջանեանէ եւ Հ. Օհանջեանէ որպէս անդամներ:
Փարիզի մէջ հիւպատոսի պաշտօն վարեցին Մ. Ղազարեան Գ. Սնապեան , իսկ Մարսէյլի մէջ հիւպատոսն էր Տ.Միրզայեան :
2- Միացեալ Նահանգներ:
Դիւանագիտական ներկայացուցիչն էր Արմէն Գարօ ,որուն խորհրդականն էր Վ. Գարտաշեան:
3- Անգլիա:
Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Յ. Խան Մասեհեան ունենալով խորհրդականներ Ա. Ռաֆֆին եւ Ժ. Միսաքեանը: Մանչեսթրի հիւպատոսն էր Ա. Գամպէրեան:
4- Գերմանիա:
Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Ճէյմս Կրինֆիլտ, որուն խորհրտականն էր Լ. Նազարեանց: Պերլինի մէջ հիւպատոսն էր Ա. Աւետիքեան: Այս դեսպանութեան մաս կը կազմէին նաեւ Աւստրիան, Լեհաստանը , Հունգարիան եւ Չեխոսլավաքիան:
5- Եթովպիա: հիւպատոս՝ Մ. Գէորգեան , փոխ հիւպատոս Հայկ Պաթարան:
6- Եուկոսլավիա: հիւպատոս՝ Ս. Գէորգեան:
7- Եգիպտոս: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Խոսրով Զօհրապ:
8- Զուիցերիա: հիւպատոս՝ Լեւոն Նեվրուզ:
9- Հիւսիւսային Ռուսիա: հիւպատոս՝ Ս. Սարիաքեան:
10- Հարաւային Ռուսիա : Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Յ. Սաղաթէլեան , հիւպատոս Գ. Չալքուշեան:
11- Թուրքիա : Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Ֆ. Թահթաճեան ,հիւպատոս Մ. Էպլիղաթեան:
12- Իտալիա: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Մ. Վարանդեան , հիւպատոս Կ. Տիլսիզեան:
13- Ճաբոն: հիւպատոս Տ. Աբգար:
14- Մանչուրիա: հիւպատոս Գ. Չամոյեան:
15- Յունաստան: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Տ. Չայեան , հիւպատոսներ Յ. Գլըճեան եւ Գ. Ասլանեան :
16- Պելճիքա : հիւպատոս Տ. Չամքերթէն:
17- Պարսկաստան: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Իշխան խան Արղութեան:
18- Պրազիլ: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Էթիէն Պրազիլ: Այս դեսպանութեան մաս կը կազմէին նաեւ Արժանթինը եւ Չիլին:
19- Պուլկարիա: հիւպատոս Կ. Պալեան:
20- Ռումանիա: հիւպատոս Հ. Խնդիրեան :
21- Սերպիա: հիւպատոս Ս. Գէորգեան:
22- Վրաստան: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Ա. Ջամալեան, Լ. Եւանգուլեան , Տ. Բէգզադեան : Հիւպատոս Մ. Աթաբէգեան:
23- Ֆինլանտա: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ Մ. Տէր Ասատուրեան , հիւպատոս Վ. Չմըշքեան:
comments
Ատրպէյճանի Զանգուածային Յարձակումը Հայաստանը Դարձուց Աշխարհի Կիզակէտը
ՄԱԿի Պաշտօնեան Թուրքիոյ Ճնշումներուն Տակ Ջնջած է Հայոց Ցեղասպանութեան Մասին Թուիթըրի Իր Գրառումը
Թող որ Սարդարապատի զանգի ղօղանջները զարթնեցնեն գնած լաօները
ԱԿՆԱՐԿ.- «ԶԱՐԹԻ՛Ր, ԼԱՕ՛»-ԷՆ ԱՆԴԻՆ
Հայրենի Ժողովրդի Փրկարար Զարթօնքը…
Հայաստանեան Ուսանելի Զրոյցներ Եւ Պատկերներ
Շուշիի Վերաազատագրման Յանձնառութեան Օր
Ցեղասպանածին «խաղաղասիրութեան դարաշրջան»-ը եւ հայ ցեղին պաշտպան «Դիմադրութիւն»-ը
Օտար Մամուլի Հետքերուն Վրայ.- Ինչպէս Կը Դիտուին Արցախի Հարցը Եւ Հայաստանի Կացութիւնը