Հայաստանի Հանրապետութեան Դրօշակը, Զինանշանը, Նախարարութիւններն Ու Դիւանագիտական Ներկայացուցիչները

By Assadour Shokayan - armenia.com.au | Monday, 28 May 2018

Ա. Շուկայեան - Համադրուած «Արմենիա Մակազին»ի Մայիս 28-ի 100-ամեակին նուիրուած բացառիկ թիւին համար



Ա- Դրօշակը

Դրօշակի որոշման գծով Հ.Հ. վերջին վարչապետ Սիմոն Վրացեան կ'ըսէ.- «Հաստատուեցաւ Հայաստանի ազգային դրօշակը, հորիզոնական կարմիր, կապոյտ և նարինջի գոյներով: Դրօշակի ձեւին և գոյներուն շուրջ եղան խորհրդակցութիւններ, նկատի առնուեցան հայոց պատմական դրօշակները և լսուեցաւ հայկաբան Ստեփան Մալխասեանի հիմնաւորած զեկուցումը:»

Ս. Վրացեան կը նշէ, թէ որոշման ընթացքին եղան առարկութիւններ գլխաւորապէս նարնջագոյնի դէմ: Կ'առաջարկէին նարնջագոյնը փոխարինել կանաչով, որ աւելի մեր պատմական գոյներէն մին էր, սակայն քուէարկութեամբ յաղթանակեց նարնջագոյնը, որուն պաշտպանները խորհուրդ կը դնէին այս ընտրութեան մէջ և կ'ըսէին թէ, «Հայ ժողովուրդը ձեռք բերած է իր ազատութիւնը հայրենի կապոյտ երկնքի տակ և իր համբաւաւոր աշխատութեամբ պիտի վերաշինէ երկիրը ու ապրի ազատ ու երջանիկ:


Բ- Զինանշանը

Հայաստանի Հանրապետութեան զինանշանը հաստատուեցաւ Յուլիս, 1920-ին: Ան կազմած էր Ակադեմիկոս Ալ. Թամանեանը, իսկ գծողն էր նկարիչ Կոջոյեանը: Զինանշանին կեդրոնը կար վահանաձեւ տարածութիւն բաժնուած չորս մասերու, ներկայացնելով մեր չորս թագաւորութիւնները: Կեդրոնը Մեծ ու Փոքր Մասիսներն էին, որոնց վրայ կար ՀՀ տառերը: Վահանը բռնած էին արծիւ մը և առիւծ մը, որոնց տակ կային սուր, գրիչ, հասկեր ու շղթայ:

Զինանշանի որդեգրումը եւս տարակարծութիւններու դուռ բացած է: Ոմանք նշած են, թէ ան չի համապատասխաներ Հայաստանի նոր ոգին, մինչ ուրիշներ պատմութեան հակասող փաստեր գտած են անոր մէջ:

Ս. Վրացեան այս մասին կ'ըսէ.-« Կառավարութիւնը հաստատեց քուէարկութեամբ ներկայացուած նախագիծը, որովհետեւ պատմական կամ գեղագիտական ուսումնասիրութիւններ ընելու ժամանակ չկար և Հայաստանի պետական շէնքերուն և Հայաստանէն դուրս Հայաստանի հիւպատոսարաններուն վրայ զետեղուեցաւ զինանշանը ու ծածանեցաւ եռագոյն դրօշակը:


Գ- Նախարարութիւններ

Երկուքուկէս տարիներու ընթացքին, իրարայաջորդ չորս կառավարութիւնները Հայաստանի կառավարման աշխատանքը յառաջ տարած են հիմնուած հետեւեալ նախարարութիւններուն վրայ:

1- Ներքին Գործոց ՆախարարութիւնԱյս նախարարութեան, նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Արամ Մանուկեանը, Ալ.       Խատիսեանը, Ս. Մանասեանը, Ա. Գիւլխանդանեանը, Ռ. Տէր Մինասեանը և Ս. Վրացեանը:

Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները հանդիսացան երկրէն ներս անդորրութեան  պահպանումը, հեռագրային գիծերու նորոգումը, հեռաձայնային գիծերու հաստատումը, երկաթուղագիծերու ու կայարաններու նորոգութիւնն ու կառուցումը:

2- Երկրագործութեան (գիւղատնտեսութեան) Նախարարութիւն

Այս նախարարութեան նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Ա. Սահակեանը, Ս. Վրացեանը և Ա. Յովհաննիսեանը:

Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղած են՝ օգնութիւն փութացնել գիւղացիութեան քայքայուած տնտեսութիւնը վերականգնելու, ուսումնասիրել Հայաստանի բնական հարստութիւնները և հիմնել գիւղատնտեսական գործարաններ:

Այս նախարարութիւնը ունէր իր ներքին վարչական բաժանումները, ինչպէս՝ երկրագործական, ջրային, վիճակագրական, անտառային, անասնաբուծական, ևայլն:

Այս նախարարութիւնը Ալեքսանդրապոլի մէջ հիմնեց մկնդեղի գործարան, որ մուկերու դէմ պայքարելու դեղ կ'արտադրէր, Սեւանայ լիճին մօտ հիմնեց ձկնաբուծական գիտական կայան և կաթնատնտեսութեան կեդրոն Կարսի մէջ, ինչպէս նաև քաջալերեց մեղուաբուծութիւն հայաստանի տարածքին կազմակերպելը:

3- Ելեւմտական և Պարենաւորման նախարարութիւն

Այս նախարարութեան նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Խ. Կարճիկեանը, Լ. Ղուլեանը, Ք. Վերմիշեանը, Գ. Ջաղէթեանը, Ս. Արարատեանը, Ա. Գիւլխանդեանը և Հ. Տէրտէրեանը:

Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղան՝ ողբերգական կացութեան մէջ գտնուող ժողովուրդին վիճակը բարելաւել, ներկայացնել կառավարութեան գործունէութեան նախահաշիւ, հաստատել հարկերու դրութիւնը, տպագրել Հայաստանի նոր դրամանիշերը և հաստատել առևտրական օրէնքներ:

Այս նախարարութեան գործունէութեան որպէս արդիւնք քանի մը Շուէտական ու Զուիցերիական ընկերութիւններ կ'առաջարկեն երկրագործական մեքենաներու պահեստներ ու արհեստանոցներ հիմնել, իսկ ճաբոնական ընկերութիւն մը կ'առաջարկէ ելեքտրա-երկաթուղագիծի մենաշնորհը ստանալ, բարելաւելու համար Հայաստանի երկաթուղիները:

4- Խնամատարութեան Նախարարութիւն

Այս նախարարութեան նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Խ. Կարճիկեանը, Ս. Թորոսեանը, Ա. Բաբալեանը, Ս. Արարատեանը և Հ. Տէրտէրեանը:

Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները կ'ըլլան՝ գաղթականներուն, որբերուն ու անպատսպարներուն հաց ու երդիք ապահովելը, աշխատաւորներուն օգնելու համար արհեստանոցներու և գործարաններու ցանցի ստեղծումը, աւերուած գիւղերու վերաշինութիւնը, հիւանդանոցներու թիւը աճեցնելը:

Այս նախարարութեան աշխատանքին որպէս արդիւնք հիմնուեցան մանարանի, կօշկակարութեան, գորգագործութեան, ոսկերչութեան, ատաղձագործութեան և կաւեղէնի 30 պետական արհեստանոցներ և առաջին տարուան ընթացքին Հայաստանի 9 հիւանդանոցներու թիւը բարձրացաւ 30ի:

Յատկանշական երեւոյթ էր այս նախարարութեան կազմակերպած բժիշկներու համագումարը նիւթ ունենալով ինչպէ՞ս պայքարիլ մալարիայի դէմ:

5- Արդարադատութեան Նախարարութիւն

Այս նախարարութեան նախարարի պաշտօնը վարած են՝ Գ. Պետրոսեան, Ա. Յարութիւնեան, Հ. Չմշկեան, Ա. Գիւլխանդանեան, Ա. Չիլինգիրեան և Ա. Խոնտկարեան:

Այս նախարարութեան հիմնական աշխատանքները եղան հիմնել բարձրագոյն, շրջանային ու հաշտարար դատարանները և աւելի ուշ երդուեալ ընտրականներու (ժիւրի) դրութեամբ դատեր տեսնելու դրութիւն հաստատուեցաւ, որ սկսաւ կիրարկուիլ Մարտ 1920-ին:

Պէտք է ըսել  թէ նախարար Արտաշէս  Չիլինգիրեան հայացուց  դատարանի լեզուն ,որ մինչ  այդ կը կատարուէր Ռուսերէնով:

6- Լուսաւորութեան ( կրթական ) նախարարութիւն:

Այս  նախարարութեան , նախարարի  պաշտօնը վարած են Մ. Աթաբէգեանը , Գ. Մելիք  Ղարագէօզեանը , Ն. Աղբալեանը, Գ. Ղազարեանը եւ Վ. Մինախորեանը :

Այս նախարարութիւնը մեծ  գործ կատարեց ի մասնաւորի  Նիկոլ Աղբալեանի նախարար դարձած  օրերուն : Նախարարութիւնը քարապատկեց   դպրոցներու թիւը , հիմնեց համալսարան , մասնագիտական եւ երկրագործական  դպրոցներ , ծրագրեց հիմնել մանկավարժական եւ զինուորական դպրոցներ, կազմակերպեց   արուեստի ցուցահանդէսներ , հիմնեց պետական թանգարան , հիմնեց պետական երաժշտանոցը , յատկացուց  գիտական կամ գրական ստեղծագործութիւններու պարգեւներ, հիմնեց գրադարաններ , քաջալերեց որ ստեղծուին  մշակութային, գրական եւ գեղարուեստական միութիւններ, եւայլն:

Այս  բոլոր  աշխատանքները  կը կատարուէին մեծ  հմտութեամբ եւ արհեստավարժ  մօտեցումով , ինչպէս որ մեր մտաւորականներէն մին  Դանիէլ Վարուժանի խօսքերով ըսած է, թէ երկիրը կ՛ուղղուէր  (Դէպի երկիրը Լոյսին):

7- Հաղորդակցութեան  Նախարարութիւն:

Այս  նախարարութեան , նախարարի  պաշտօնը վարած են , Ա. Գիւլխանդանեանը , Ա. Ջամալեանը  եւ Ա. Խոնդակարեանը :

Այս  նախարարութեան   հիմնական աշխատանքները   եղան, շոգեկառքի կայարաններու   հիմնումն ու նորոգութիւնը , շոգեկառքերու   նորոգութիւնը , ճամբաներու շինութիւնն ու նորոգութիւնը , Հայաստանի  ռատիոկայանի հիմնումը (1920):

Այս  նախարարութիւնը  կը ծրագրէ նաեւ   շարք մը այլ աշխատանքներ , որոնք  սակայն Հայաստանի խորհրդայնացումով չեն  իրագործուիր:

8- Զինուորական  Նախարարութիւն:

Խորքին   մէջ կարելի  է ըսել, թէ այս  նախարարութիւնը գոյութիւն ունէր  հայաստանի անկախութենէն առաջ , որովհետեւ  Թիֆլիսի մէջ հայոց Ազգային խորհուրդը 1917-ին հիմը  դրած էր զինուորական մարմնի մը Ստեփան Մամիկոնեանի , Ռուբէն  Տէր Մինասեանի եւ Թովմաս Նազարբէկեանի գլխաւորութեամբ պիտի կերտէին  Սարդարապատի , Ղարաքիլիսէի եւ Բաղապարանի յաղթանակները ու ծնունդ տային  Հայաստանի հանրապետութեան:

Անկախութենէն  ետք այս նախարարութեան  , նախարարի պաշտօնը վարած  են Յ. Հախվերդեանը , Ք. Արարատեանը . Ռ. Տէր Մինասեանը եւ  Դրոն:

Այս  նախարարութեան  հիմնական աշխատանքները  եղան հայկական բանակի  ստեղծումը , զօրահաւաքի կազմակերպումը , զինուորական  դասընթացքներու կազմակերպումը , Կարսի մէջ զինուորական   օդակայանի բացումը , բանակի զգեստաւորման ապահովումը , եւայլն:

9- Արտաքին Գործոց  Նախարարութիւն:

Այս  նախարարութեան, նախարարի  պաշտօն վարած են Ա. Խատիսեանը  եւ Ս. Տիգրանեանը:

Այս նախարարութեան  հիմնական աշխատանքները   եղան միջազգային մակարդակի   բանակցութիւններ վարելը եւ Հայաստանի  դիւանագիտական ներկայացուցիչներու նշանակումները:


Դ- Հայաստանի հանրապետութեան  Դիւանագիտական ներկայացուցիչները:

Արտաքին  գործոց նախարարութեան   կողմէ նշանակուեցան հետեւեալ  երկիրներու մէջ Հայաստանի դիւանագիտական  ներկայացուցիչներ :

1- Ֆրանսա: նշանակուեցաւ   պատուիրակութիւն   մը բաղկացած Աւետիս Ահարոնեանէ  որպէս նախագահ եւ Մ. Պապաջանեանէ  եւ Հ. Օհանջեանէ որպէս անդամներ:

Փարիզի  մէջ հիւպատոսի  պաշտօն վարեցին Մ. Ղազարեան Գ. Սնապեան , իսկ Մարսէյլի մէջ   հիւպատոսն էր Տ.Միրզայեան :

2- Միացեալ Նահանգներ:

Դիւանագիտական   ներկայացուցիչն էր  Արմէն Գարօ ,որուն խորհրդականն էր  Վ. Գարտաշեան:

3- Անգլիա:

Դիւանագիտական ներկայացուցիչ  Յ. Խան Մասեհեան ունենալով խորհրդականներ  Ա. Ռաֆֆին եւ Ժ. Միսաքեանը: Մանչեսթրի հիւպատոսն էր  Ա. Գամպէրեան:

4- Գերմանիա:

Դիւանագիտական ներկայացուցիչ   Ճէյմս Կրինֆիլտ, որուն խորհրտականն էր  Լ. Նազարեանց: Պերլինի մէջ հիւպատոսն էր  Ա. Աւետիքեան: Այս դեսպանութեան մաս կը կազմէին  նաեւ Աւստրիան, Լեհաստանը , Հունգարիան եւ Չեխոսլավաքիան:

5- Եթովպիա: հիւպատոս՝ Մ. Գէորգեան , փոխ  հիւպատոս Հայկ Պաթարան:

6- Եուկոսլավիա: հիւպատոս՝ Ս. Գէորգեան:

7- Եգիպտոս: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ   Խոսրով Զօհրապ:

8- Զուիցերիա: հիւպատոս՝ Լեւոն Նեվրուզ:

9- Հիւսիւսային  Ռուսիա: հիւպատոս՝ Ս. Սարիաքեան:

10- Հարաւային  Ռուսիա : Դիւանագիտական ներկայացուցիչ    Յ. Սաղաթէլեան , հիւպատոս Գ. Չալքուշեան:

11- Թուրքիա : Դիւանագիտական ներկայացուցիչ    Ֆ. Թահթաճեան ,հիւպատոս Մ. Էպլիղաթեան:

12- Իտալիա: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ    Մ. Վարանդեան , հիւպատոս Կ. Տիլսիզեան:

13- Ճաբոն: հիւպատոս    Տ. Աբգար:

14- Մանչուրիա: հիւպատոս  Գ. Չամոյեան:

15- Յունաստան: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ     Տ. Չայեան , հիւպատոսներ Յ. Գլըճեան  եւ Գ. Ասլանեան :

16- Պելճիքա : հիւպատոս  Տ. Չամքերթէն:

17- Պարսկաստան: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ     Իշխան խան Արղութեան:

18- Պրազիլ: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ     Էթիէն Պրազիլ: Այս դեսպանութեան մաս  կը կազմէին նաեւ Արժանթինը եւ Չիլին:

19- Պուլկարիա: հիւպատոս  Կ. Պալեան:

20- Ռումանիա: հիւպատոս  Հ. Խնդիրեան :

21- Սերպիա: հիւպատոս  Ս. Գէորգեան:

22- Վրաստան: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ      Ա. Ջամալեան, Լ. Եւանգուլեան , Տ. Բէգզադեան : Հիւպատոս  Մ. Աթաբէգեան:

23- Ֆինլանտա: Դիւանագիտական ներկայացուցիչ      Մ. Տէր Ասատուրեան , հիւպատոս Վ. Չմըշքեան:

comments

Advertisement