Սեպտեմբերի 19ին, ժամը 16-18 սահմաններում, մոսկովեան գետնուղու համարեա բոլոր կայաններում կարելի էր տեսնել խմբաւորուած հայերի, որոնք ինչ-որ բանի մասին ուրախ խօսում էին եւ որոշ անհանգստութեամբ սպասում գնացքի յայտնուելուն: Տպաւորութիւնն այնպիսին էր, թէ այդ օրը Ռուսաստանի հայ համայնքի ներկայացուցիչները ոչ մի հոգս չունէին, եւ առկայ էր համընդհանուր մի ուրախութիւն:

Համաձայնուէք, որ խիստ հազուադէպ է, երբ մեր հայրենակիցները թողնում են իրենց կարեւոր եւ ոչ կարեւոր, վաղուց արդէն ձանձրացրած գործերը եւ ժամանակ են գտնում սեփական հաճոյքի համար: Այդ «ժառանգութիւնը» յարգելի նախնիներից է՝ նախ մտածել աշխատանքի, ապա՝ հանգստի մասին: Պարզւում է, «Լուժնիկի» մարզադաշտում Ռուսաստանի համարեայ բոլոր վայրերից (Նիժնի Նովգորոդ, Դոնի Ռոստով, Կրասնոդար, Սոչի, Վորոնեժ, Լիպեցկ եւ այլն) ժամանած հիւրերի այս մեծ հաւաքոյթի պատճառը հեռաւոր Ամերիկայից Մոսկուա ժամանած հայ մեծ երգիչ Յարութ Փամբուկչեանն է:

Հայաստանի Անկախութեան օրը եւ իր 60ամեակը Ձախ Յարութը եկել էր նշելու Ռուսաստանում ապրող իր հայրենակիցների հետ: Այդպիսի ծաւալուն միջոցառում անցկացնելու պատասխանատուութեան ծանր բեռն իր վրայ էր վերցրել երեխաներին ու երիտասարդութեանը աջակցող «Ուրարտու» բարեգործական հիմնադրամը: Հանրայայտ երգչին շնորհաւորելու էին եկել այնպիսի անհատականութիւններ, այդ թւում համաշխարհային ճանաչում ունեցող, ինչպիսիք են æիւան Գասպարեանը, Ներսիկ Իսպիրեանը, Մարտին Եորգանցը, Թաթա Սիմոնեանը, Ժան Տատլեանը, Ալեքսանդր Սերովը, Նունէ Եսայեանը, Արտաշ Ասատրեանը, Սիրուշոն, Զարան, Արմէնչիկը եւ ուրիշներ:

Քանի դեռ համերգային ծրագիրը բացում էր ԽՍՀՄ ժողովրդական դերասան Իոսիֆ Կոբզոնը, հանդիսատեսն անհամբերութեամբ սպասում էր այն պահին, երբ վերջապէս կը տեսնի իրեն' Ձախ Յարութին: Մի քանի ելոյթներից եւ յոբելեարի հասցէին հնչող առողջութեան ու յաջողութեան մաղթանքներից յետոյ եկաւ ամենահանդիսաւոր պահը՝ հաղորդավարները բեմ հրաւիրեցին առասպելական Յարութ Փամբուկչեանին:

«Ուռա, վերջապէս»,- ցնծում էր հանդիսատեսը: Երիտասարդները գոչում էին Յարութի անունը, իսկ Յարութ Փամբուկչեանն իր հերթին, թւում էր, թռչում է դէպի իր տանջահար ժողովրդի գիրկը: Չէ՞ որ այնպիսի՜ երջանկութիւն է հերթական անգամ գտնուել հայրենակիցների կողքին:

«Ո՞նց էք, ժողովուրդ ջան»,- ներկաներին անմիջապէս դիմեց Ձախ Յարութը: Նրա ուսերին Հայաստանի դրօշն էր, որ խորհրդանշում էր նրա հաւատարմութիւնը հայրենիքին: Պարբերաբար նա ծածանում էր դրօշը եւ, կարծես, դիմում մարզադաշտում նստած իւրաքանչիւր հայի՝ «Բարձր եւ ամուր պահէք Հայաստանի դրօշը»:

Այդ օրը օտարութեան մէջ իր ժողովրդին անսահման սիրող եւ այդ ժողովրդի սէրը վայելող ամենայայտնի երգիչներից մէկը հանդիպեց իր ժողովրդին: Գտնուելով այդ մարզադաշտում, թւում էր, թէ երգիչն ու հանդիսատեսը կարօտով են յիշում այն ժամանակը, երբ այս նոյն, բոլորին ծանօթ երաժշտութիւնը հնչում էր հայրենի հողում: Դժուար է նոյնիսկ պատկերացնել, թէ քանի՜ սերունդ է լսել նրա ստեղծագործութիւնները, քանի՜ անգամ են հայկական խնջոյքներին հնչել «50 տարի», «Հայի աչքեր», «Մշոյ աղջիկ», «Հայ քաջեր» երգերը:

Ձախ Յարութը թէեւ 60 տարեկան է, բայց շատ շարժուն է եւ հասցնում էր առանձին ողջունել մարզադաշտի տարբեր մասերում նստած հանդիսատեսին: «Այսպիսի մեծ մարզադաշտի համար ձի է պէտք»,- ծիծաղեց նա: Նրան այնպէ՜ս հեշտութեամբ էր յաջողւում ոգեւորել հանդիսատեսին, որ եւ երիտասարդները, եւ նրանք, որ վաղուց են բոլորել 20 տարին, բարձր երգում էին, ծափահարում ու պարում: Ամէնուր տիրում էր ջերմ մթնոլորտը, նաեւ այն զգացումը, որ բոլորին միացնում է նոյն պատմութիւնը ու ողջ աշխարհով մէկ հայերին սփռած անարդար ճակատագիրը:

Վերջում ուզում եմ յատկապէս նշել «Ու՞ր էիր Աստուած» երգի կատարման մասին: Չեմ վախենում ասել, որ միայն այդ երգի համար արժեր գալ Մոսկուայի եւ նոյնիսկ Ռուսաստանի իւրաքանչիւր ծայրից՝ սեփական աչքերով տեսնելու, թէ որքա՜ն ճիգեր, ապրումներ ու զգացումներ է ապրում այդ առասպելական մարդը՝ արտաբերելով Եղեռնին նուիրուած այդ մեծ ստեղծագործութեան ամէն մի բառը:

Համերգի յաջորդ օրը մեզ յաջողուեց հանդիպել Յարութիւն Փամբուկչեանի հետ եւ հարցազրոյց անցկացնել մեր հանդէսի ընթերցողների համար:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Պատմական արմատների պահպանումը հանդիսանում է ամէն մի հայի կեանքի կարեւոր հանգամանքներից մէկը: Շատ մարդկանց եմ ճանաչում, ովքեր ուսումնասիրում են իրենց ընտանիքի պատմութիւնը՝ գտնելու նախնիներից որեւէ մէկին, ով ծնուել է Արեւմտեան Հայաստանում: Դրանով կարելի է հպարտանալ: Պարոն Յարութ, հետաքրքիր է, որտեղի՞ց են սկիզբ առնում ձեր արմատները:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.- Ես Եսայի Փամբուկչեանի եւ Ծաղիկ Շահակեանի որդին եմ: Հայրս ծնուել է 1901 թուականին Զեյթունում, մայրս՝ 1907 թուականին՝ Տիգրանակերտում (թուրքեըը Դիարբեքիր են անուանում): Եղեռնից յետոյ նրանք յայտնուել են Բէյրութում, իսկ այնտեղից 1946թ. մեկնել Հայրենիք: Երեւանում, Նոր Արեշ թաղամասում, 1950ին ծնուել եմ ես: Յաճախել եմ տեղի թիւ 43 դպրոցը, իսկ յետոյ ընդունուել Թերլեմեզեանի (որը,ի դէպ, ծնուել է Վանում 1865 թուականին) անուան Գեղարուեստի ուսումնարանը: Աւարտել եմ այն 1968ին: Յետոյ գնացել եմ բանակ: Երկու տարի ծառայել եմ Ուկրաինայի Կանատոպ քաղաքում: 1971ին կորցրել եմ հօրս եւ 1975 թուականին մայրիկիս հետ մեկնել ենք Բէյրութ, իսկ այնտեղից մէկ տարի յետոյ տեղափոխուել Լոս Անջելես, որտեղ շարունակել եմ երաժշտական գործունէութիւնս: Արդէն 35 տարի ապրում ու ստեղծագործում եմ այնտեղ:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Պարոն Յարութ, շատ հետաքրքիր է, հայրենասիրական դաստիարակութեան առումով ո՞ւմ ազդեցութիւնն է այդպէս խիստ ներգործել Ձեզ վրայ:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Իմ հայրենասիրութիւնը ծնողներիս նուէրն է ինձ: Հայրս մանկուց երգել է հայրենասիրական, յեղափոխական երգեր: Մայրս ունէր հրաշալի ձայն, եւ նրա ազդեցութիւնը մեծ դեր է ունեցել իմ երգարուեստում: Կեանքիս առաջին իսկ օրերից մօրս շուրթերից լսել եմ Կոմիտասի, Շերամի, æիւանու երգերը, «Ճամփորդ եմ, ճամփիդ ղուրբան» երգը: Այդ ամէնը յիշում եմ ողջ կեանքում: Նրա ձայնը, երգերի բառերը շատ են ազդել ինձ վրայ: Ինչ վերաբերում է հօրս, նա միշտ ասում էր, որ Սփիւռքում կայ հայկական յեղափոխական «Դաշնակցութիւն» կուսակցութիւնը որն առաւել հայրենասէր է, ուժեղ, իմաստուն: Նա հայրենասիրութեամբ է դաստիարակում երիտասարդութեանը: Դա այն կուսակցութիւնն է, որը միշտ հաւատարիմ է մնացել հայկական եռագոյնին: Երեւանում այն ժամանակ դա ոչ ոք չէր սովորեցնում: Հայրենասիրութեան հասկացողութիւնն այն ժամանակ այլ էր: Ամէն ինչ զարգանում էր կոմունիստական ուղղութեամբ: Ըմբռնելով ծնողներիս խօսքերը, ես շատ բան իմացայ դաշնակցութեան մասին, իմացայ, ինչ բան է Հայրենիքը: Ուզում եմ դիմել իւրաքանչիւր հայի եւ ասել, որ հայրենասիրութիւնը սկսւում է ընտանիքից: Ինձ շատ են հարցրել' որտեղից է սկսւում Հայրենիքը: Միշտ պատասխանում եմ՝ ընտանիքից, օրօրոցից: Հայրենասիրութիւնը դա ծնողներիս նուէրն է ինձ (այդ պահին նրա աչքերն արցունքոտւում են): Հայրս միշտ ասում էր.«Որդիս, յիշիր, որ քո ժողովուրդը պէտք է առաւել դասուի ամէն ինչից, ինչ կայ մեր կեանքում, ողջ աշխարհում: Նրան գերադասիր առաւել, քան քո անհատականութիւնը: Ազգութիւնը, Հայրենիքը, Ժողովուրդը բարձր են ամէն ինչից, որովհետեւ ամէն ինչ սկսւում է հայրենասիրութիւնից, իսկ ընտանիքը սկսւում է Հայրենիքից»: Եթէ մենք չգնահատենք մեր անցեալը, չսիրենք մեր սովորոյթները, չյիշենք մեր նախնիներին, ապա մեր փոխարէն դա ոչ ոք չի անի: Հետեւաբար, եթէ մենք չերգենք մեր երգերը, ոչ ոք դրանք չի երգի: Ինձ շատ են հարցրել՝ ո՞րն է Ձեր յաջողութեան գաղտնիքը: Ես միայն մէկ պատասխան ունեմ՝ սիրիր քո ժողովրդին: Եթէ օտարը տեսնի, որ դու իսկապէս սիրում ես հայրենիքդ, ժողովրդիդ, անմիջապէս կը հասկանայ, որ գործ ունի լաւ մարդու հետ:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Այժմ Դուք մտնո՞ւմ էք «Դաշնակցութիւն» կուսակցութեան մէջ:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.- Ոչ, ես երբեք չեմ եղել որեւէ կուսակցութեան անդամ: Ես համակրում եմ դաշնակցութեանը, նրա գաղափարներին, գիտեմ նրանց երգերը, պատմութիւնը եւ այլն: Բացի դրանից, ես շփւում եմ բոլոր կուսակցութիւնների ներկայացուցիչների հետ, ինձ հրաւիրում են մասնակցելու քննարկումներին, բանավէճերին: Կարծում եմ, որ բոլոր հայկական կուսակցութիւններն էլ հայրենասէր են եւ ծառայում են Հայաստանին, ասել է թէ՝ նոյն ժողովրդին: Եթէ տարբերւում են, միայն իրենց ուղղութիւններով: Չէ՞ որ երբ թուրքերը մեզ բնաջնջում էին, նրանք չէին հարցնում, թէ որ կուսակցութեանն ես պատկանում՝ դաշնակցակա՞ն ես, հնչա՞կ, թէ՞ ռամկավար: Սպանում էին առանց խտրականութեան. Հայ ես՝ վերջ: Պարզապէս «Դաշնակցութիւն» կուսակցութիւնը բոլորից շատ է գործ արել Հայաստանի, Սփիւռքի համար. Նրանք կառուցել են եկեղեցիներ, դպրոցներ, միշտ հաւատարիմ են եղել հայ ժողովրդին: Նրանց երգերով են մեծացել սերունդները: Մարդիկ, որոնք դաստիարակուել են դաշնակցութեան սովորոյթներով, միշտ մտածում են իրենց երկրի ապագայի մասին: Ի դէպ, նրանցից շատերը Հայաստանում ստեղծում են իրենց գործը, որպէսզի բարելաւեն երկրի տնտեսական իրավիճակը: Շատ դաշնակցականների գիտեմ, ովքեր թափել են իրենց արիւնը Արցախի համար: Շատ եմ համակրում նրանց եւ հաւատում եմ այդ կուսակցութեան գործերին: Երբ տեսնում եմ, որ մէկը աւելի շատ բան է անում իմ ժողովրդի համար, քան միւսները, նա դառնում է ինձ համար առաջնային: Ով գոնէ մէկ քար է աւելացնում իմ ժողովրդի պատմութեանը, նրան աւելի եմ սիրում ու յարգում, նա առաւելութիւններ ունի: Իսկ դաշնակցութեան երգերը երգում եմ որպէս հայրենասիրական երգեր:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Պարոն Յարութ, Դուք եղել էք երկրագնդի համարեա բոլոր կէտերում: Ի՞նչ էք կարծում, որտե՞ղ է ամենաուժեղ հայ համայնքը:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Ես եղել եմ այնպիսի վայրերում, ուր մարդիկ ընդհանրապէս չգիտեն հայոց լեզուն, բայց երբ լսում են հայերեն մէկ բառ, լաց են լինում: Դա Դամասկոսն է, Հալէպը՝ Սիրիայում, Հիւսիսային Ամերիկան, Ուրուգուայը, Արգենտինան, հեռաւոր Աւստրալիան: Օրինակ՝ Ամստերդամից 200 կիլոմետրի վրայ կայ մի փոքրիկ գիւղ: Կոչւում է Ալմլոյ: Այնտեղ ապրում են Թուրքիայի Դիարբեքիրի շրջանից (Տիգրանակերտ) գաղթած հայեր: Որպէս քրդական գիւղերի փախստականներ, նրանք եկել են Հոլանդիա: Ոչ մի հայերեն բառ չգիտեն, խօսում են միայն քրդերէն: Երբ գնացի այնտեղ երգելու, հետաքրքրուեցի, թէ ինչու չեն խօսում իրենց մայրենի լեզուով: Շատ յուզիչ էր, երբ նրանք արցունքն աչքերին պատմեցին, որ իրենք քրդեր չեն, այլ հայեր. «Մեզ թուրքերը ստիպեցին դառնալ քրդեր: Միակ երկիրը, որ համաձայնուեց մեզ ընդունել որպէս փախստականներ, Հոլանդիան էր: Մեր համայնքը հաշւուում է 4000-5000 մարդ»:

Եթէ տեսնէիք, թէ ինչպէս են նրանք պարում քոչարի: Նրանք ձեռք-ձեռքի բռնած պարում են մեր ժողովրդական պարը: Այն տպաւորութիւնն էր, թէ դա 2000 հոգուց բաղկացած պարային համոյթ է: Նրանք մեղք չունեն, որ ճակատագիրը նրանց նետել է հայրենիքից հեռու: Բայց, չնայած դրան, նրանք պայքարում են իրենց երեխաների ապագայի համար: Նրանք ձգտում են իրենց սերունդների մէջ պահպանել հայութիւնը: Շատերին պէտք է օրինակ վերցնել նրանցից: Այսօր նրանք շատ բան են ձեռնարկում՝ պահպանելու իրենց իրական ազգութիւնը: Այդ մարդիկ իրենց ուժերով կառուցել են հայկական եկեղեցի, բացել դպրոց: Շատ ափսոս, որ նրանք ապրում են ոչ թէ Հայաստանում, այլ Սփիւռքում: Դրա հետ մէկտեղ ապրում են ոչ թէ Հոլանդիայի կենտրոնում, այլ անտառներում:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Դուք առաջին անգամ չէ, որ Մոսկուա էք գալիս համերգային ծրագրով: Ի՞նչ տպաւորութիւն ունէք Ռուսաստանի լսարանից:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Իսկապէս, արդէն երկու-երեք տարի ինձ հրաւիրում են Մոսկուա, եւ ես հերթական անգամ համոզւում եմ, թէ ինչ հրաշալի համայնք կայ այս երկրում: Երիտասարդութիւնը շատ հայրենասէր է: Մի բառ երգում եմ, եւ բոլորը ինձ ձայնակցում են: Ինձ միշտ հաճելի է աշխատել նման լսարանի հետ: Շնորհակալութիւն Ռուսաստանում ապրող բոլոր հայերին իրենց հայրենասիրութեան համար:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Հայաստանում տուն ունէ՞ք:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Հայաստանում տուն չունեմ, ունեմ հող, որը 1989 թուականին Ուջան գիւղի կոլտնտեսութեան նախագահը ինձ է նուիրել: Այդ գիւղում միայն սասունցիներ են ապրում, մեծն Անդրանիկի հարազատների սերունդները: Նրա առաջին յուշարձանը այնտեղ է կանգնեցուել: Յետագայում գնալու եմ, տուն եմ կառուցելու: Ես երազում եմ այն օրուայ մասին, երբ բոլորս միասին կը գնանք ապրելու մեր նախնիների հայրենիքում: Լոս Անջելեսից Հայաստան թռչում ես 14 ժամ: Ցանկացած պահին կարող եմ տոմս վերցնել եւ վերադառնալ այնտեղ: Բայց առայժմ ապրում եմ հեռւում, թէեւ հոգով միշտ այնտեղ եմ:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Ձեր երգերից մէկում երգում էք հետեւեալ բառերը. «Երկիր ունենք մենք Հայաստան, ինչու ապրենք օտարութեան»:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Ես շատ զգացմունքային եմ դառնում, երբ հարցը վերաբերում է Հայրենիքին: Երբ լինում եմ Հայաստանում, յատկապէս Երեւանում, «իմ արցունքն ու իմ ծիծաղը զուգահեռ են քայլում»: Պահեր են լինում, երբ փողոցում տգեղ բան տեսնելիս սիրտս զայրոյթից ու վիրաւորանքից ասես կանգ է առնում: Իհարկէ, սկսում եմ նեարդայնանալ: Լինում է եւ հակառակը, երբ ինչ-որ իրավիճակ ստիպում է ինձ ողջ հոգով ծիծաղել: Մարդիկ նայում են ինձ ու մտածում, թէ խելագար է այս մարդը՝ մէկ լաց է լինում, մէկ՝ ծիծաղում: Ինձ հաճելի է, երբ երջանիկ դէմքերով զոյգեր եմ տեսնում երեխաների հետ: Ցաւօք, այսօր շատ հայ զոյգեր զրկուած են նման երջանկութիւնից՝ պարզապէս քայլել հարազատ Հայաստանի փողոցներով, հիանալ նրա գեղեցիկ ճարտարապետութեամբ ու իրենց ծագումով: Օգտուելով առիթից, ուզում եմ ասել իմ հայրենակիցներին, որ մէր հայրենիքի ապագան միասին պիտի կառուցենք: Բացի մեզնից, ոչ ոք նրան չի բարձրացնելու, չի կառուցելու եւ չի ուղղելու դէպի լաւը: Գտնում եմ, որ ներկայումս ստեղծագործելու նպատակով իմ Հայաստան գնալը ճիշտ չի լինի: Բայց կը գայ այն պահը, երբ կը վերադառնամ այնտեղ, որպէսզի ապրեմ, ստեղծագործեմ ու երգեմ այնտեղ: Կոչ եմ անում նոյնկերպ վարուել բոլորին: Առանց այն էլ քիչ ենք մնացել: Ժողովուրդը, որն առանց այն էլ մի բուռ է մնացել, պէտք է բոլոր ուժերով պայքարի իր արմատների համար: Այսօր քրդերը շուրջ 30 միլիոն են, բայց չունեն իրենց հայրենիքը, այսօր ընդհանրապէս չկան Ասորեստանը եւ այլ հնադարեան երկրներ: Իսկ մենք, որ դարերի խորքից ենք եկել, ապրել սարսափելի Եղեռնը, պէտք է ատամներով կառչենք մեր 42,000 քառակուսի կիլոմետրին, որպէսզի ոչ ոք այն չխլի մեզնից: Ես արմատներով կապուած եմ Հայաստանին: Ինձ Հայաստանին կապում է ինչպէս անցեալը, այնպէս էլ ապագան: Իմ բոլոր յոյսերն ու երազանքները կապում եմ միայն Հայաստանի հետ: Ոչ մի երկիր ինձ այնպէս չի յուզում, ինչպէս Հայաստանը: Փառք Աստծոյ, այնքան եմ աշխատել ու ստեղծել, որ իմ ֆինանսական դրութիւնը թոյլ է տալիս ինձ ապրել ցանկացած տեղում, բայց այսօր ժամանակաւորապէս ապրում եմ «փոքրիկ» Լոս Անջելեսում: Ինձ համար դա փոքրիկ Հայաստան է:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Իսկ ի՞նչ էք կարծում, յարգելի Յարութ, ի՞նչ պէտք է անել, որպէսզի մէր հայրենիքը դառնայ հզօր եւ ուժեղ:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Առաջին քայլերը պէտք է անել մեր երկրի կառավարութիւնում՝ արմատախիլ անելու կաշառակերութիւնը ու բազմապիսի մաֆիաները: Ներկայումս Հայաստանում կան շատ հարցեր, որոնք լուծելու համար պէտք է երկար ու տքնաջան աշխատել: Իզուր չեն ասում, որ ձուկը հոտում է գլխից. Նոյնը այստեղ է: Կան բաներ, որ ժողովրդից չի կախուած: Պէտք է սերունդների փոփոխութիւն տեղի ունենայ: Այսօր մեծանում է շատ խոստումնալից երիտասարդութիւն՝ խելացի, հոգեպէս հարուստ, ունակ: Մենք պէտք է օգնենք նրան, որպէսզի նա իր ձեռքերով ստեղծի հայրենիքի ճիշդ, ուժեղ ու իմաստուն ապագան: Մենք չպէտք է կորցնենք յոյսը, ընկճուենք, պէտք է հաւատանք Հայաստանի լաւ ժամանակներին: Ժամանակն ամէն ինչ իր տեղը կը դնի: Չէ՞ որ ԱՄՆը 234 տարեկան է, բայց, միեւնոյն է, շատ թերութիւններ ունի: Մենք ընդամէնը 20 տարի է, ինչ ստացել ենք անկախութիւն եւ ուզում ենք, որ ամէն ինչ հարթ լինի: Սա շատ կարճ ժամանակ է, որպէսզի Հայաստանի Հանրապետութիւնը ամուր ոտքի կանգնի: Ամէն ինչ կ՛ուղղուի, ամէն ինչ իր տեղը կը գտնի: Ես լաւատես եմ. միշտ հաւատում եմ լաւագոյնին: Երբ ասում են, թէ Հայաստանում վատ է՝ սա այսպէս չէ, դա այնպէս չէ, դա ինձ զայրացնում է: Դա մեր Հայաստանն է եւ՝ վերջ: Այդպէս խօսողները նման են այն երեխաներին, ովքեր չամիչը հանում են կարկանդակից ու մնացածը դէն նետում: Հայրենիքի՝ Հայաստանի հետ չի կարելի վարուել նոյնկերպ՝ վերցնել միայն լաւը եւ դրանով յագենալ: Հայաստանը պէտք է սիրել այնպիսին, ինչպիսին նա կայ: Նրանով պէտք է հիանալ՝ բոլոր բացասական ու դրական կողմերով հանդերձ: Նախահայր Հայկի հայրենիքը պէտք է սիրել նոյնիսկ այնտեղ հանդիպող անհարկի երեւոյթներով հանդերձ: Աներեր հայրենիք կառուցելը մէկ օրուայ եւ մէկ մարդու աշխատանք չէ, այլ՝ բոլորիս, ու դրա համար ժամանակ է պէտք:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Կը ցանկանայի իմանալ, թէ ինչպէս է Ձեր երգացանկում յայտնուել «æուր եմ ծախում, սառը ջուր» երգը:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-1918թ., երբ Հայաստանը նորից դարձաւ անկախ, պետութիւնը կառավարում էր «Դաշնակցութիւն» կուսակցութիւնը: Երկիրը Եղեռնից յետոյ էր, տնտեսական իրավիճակը շատ ծանր էր: 7-8 տարեկան երեխաները փողոցներում կուլաներով ջուր էին վաճառում: Ծայրաստիճան աղքատութիւն էր: Հէնց այդ ժամանակ էլ փողոցում ծնուել է այս երգը: Երեխաները փողոցում գոռում էին' «æուր եմ ծախում, սառը ջուր»: Այս երգը հեղինակ չունի: Այս երգը յօրինել են երեխաները, եւ այն ժողովրդական էր ու միաժամանակ՝ քաղաքական: Այդ երգը համահունչ է մեր ժողովրդի պատմութեանը: Երբ ես լսեցի, թէ ինչպէս են ծերունիները (այն նոյն տղաները) լացում ու երգում այդ բառերը, մտայղացում ծագեց, որ դրանից հոգեպարար երգ կը ստացուի: Այդպէս էլ եղաւ:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Ցաւօք, շատ հայեր այսօր մեկնում են հանգստանալու Թուրքիայում: Ի՞նչ էք կարծում, դա ճի՞շդ է: Այդ փաստը պէ՞տք է քննադատել:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Ես պարզապէս ցնցւում եմ, երբ տեսնում եմ, թէ ինչպէս են հայերը մեկնում հանգստանալու Թուրքիայում: Վերջին անգամ, երբ մեր խումբը մեկնում էր Հայաստանից, օդանաւակայանում ծնողների հետ կանգնած էին երիտասարդ աղջիկներ: Տեսնելով ինձ՝ նրանք մօտեցան. «Օ, պարոն Յարութ, ինչպէ՞ս էք, ամէն ինչ լաւ՞ է»: «Այո, իսկ դուք ինչպէ՞ս էք»,- հարցնում եմ ես: «Մենք մեկնում ենք հանգստանալու»: «Որտե՞ղ»,- անմիջապէս հետաքրքրուեցի ես: «Թուրքիա»,-պատասխանեցին: Ես ցնցուեցի այդ բառից: Այլեւս խօսակցութիւնը շարունակել չկարողացայ: Ցաւօք, Լոս Անջելեսում էլ շատ են մեր այն հայրենակիցները, որոնք հիացած են Թուրքիայից, այն բանից, թէ ինչպէս են իրենց դիմաւորում, ինչ էժանութիւն է այնտեղ: Նրանք մոռանում են մի բան, որ այդ բարեհամբոյր յարաբերութիւնների հիմքում ֆինանսական հետաքրքրութիւնն է ընկած: Չպէտք է մոռանալ, որ թուրքերը աշխարհի լաւագոյն դիւանագէտներն են: Մի անգամ հարցրեցի ընկերոջս, թէ որքա՞ն փող է ծախսել Թուրքիայում հանգստանալիս: Նա պատասխանեց՝ 10000 դոլար: Ի՞նչ էք կարծում, դա ճի՞շդ է: Աւելի լաւ չէ՞ր այդ գումարը ծախսեր Հայաստանում, մանաւանդ այնպիսի տեղերում, ինչպէս Լենինականը, Սպիտակը: Դա ինձ համար ամենացաւոտ թեման է: Դա վէրքի նման է, որի վրայ աղ են լցնում:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Գուցէ մտնէք քաղաքականութի՞ւն: Մեր ժողովրդին շատ են անհրաժեշտ ձեզ նման հայրենասէրներ:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.- Օ, իմ արիւնը քաղաքականութեանը չի համապատասխանում (ծիծաղում է): Բայց եթէ պէտք լինի, իմ ժողովրդի համար կարող եմ այնպէ՜ս ելնել: Շատ բան եմ հասկանում քաղաքականութիւնից, սակայն իմ ուղին այլ է: Պէտք է ասեմ, որ երբ գործը հասնոմ է ժողովրդիս ապագային, ցնցւում եմ, կարծես թունաւորւում եմ: Ինձ համար առաջին հերթին հայն է, երկրորդ հերթին՝ հայն է, երրորդ հերթին՝ էլի հայն է: Բոլոր ժողովուրդներին էլ սիրում եմ, ոչ ոքի չեմ մեղադրում, բայց ինձ համար ամենակարեւորը հայն է: Շատ անգամ են հետաքրքրուել, թէ ինչու եմ դէմ թուրքական երաժշտութեանը: Պատասխանում եմ, որ դէմ չեմ: Բայց երբ տեսնում եմ, թէ ինչպէս են մեր հայ տղաները կատարում հայերէն բառերով ու թուրքական երաժշտութեամբ երգեր, դա արդէն չեմ հասկանում: Բոլորն ասում են.«Երգ այ էլի, թող երգեն»: Իսկ ես բացատրում եմ այսպէս. Դա այն ժողովրդի երաժշտութիւնն է, ով վերացրել է իմ պապերին, նախապապերին, քեռիներին ու մօրաքոյրերին: Նրանք երեխաներ են մորթել, գցել ջրի մէջ, վառել: Ասացէք ինձ գոնէ մէկ պատճառ, որպէսզի ես սիրեմ ու լսեմ այդ ժողովրդի երաժշտութիւնը: Կարո՞ղ էք այդպիսի պատճառ ասել:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Ոչ:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Վերջ, հարցը փակուած է: Շատերը ինձ ազգայնամոլ են անուանում: Իսկ ես կարծում եմ՝ փոքր ազգի համար ազգայնամոլ լինելը բնական է: Մեծ ժողովուրդները կարող են չլինել ազգայնամոլ, այնտեղ, որտեղ 200-300 միլիոն են: Իսկ մենք, որ ողջ աշխարհում 10 միլիոն ենք, իրաւունք ունենք ազգայնամոլ լինելու:

ԼԻԱՆԱ ԶԱԽԱՐԵԱՆ.- Ի՞նչ էք կարծում, ի՞նչ է պէտք մեր հողերը վերադարձնելու համար:

ՅԱՐՈՒԹ ՓԱՄԲՈՒԿՉԵԱՆ.-Եթէ մենք վերադարձրինք Արցախը, ապա այդ հողերն էլ ժամանակի ընթացքում կը վերցնենք: Այլ ելք չկայ: Ճիշտ է, այսօր դեռ կախուած ենք օդի մէջ: Եթէ ԱՄՆը ընդունի Եղեռնի փաստը, կը մնայ Եւրոխորհուրդը: Դրանից յետոյ հողերը վերադարձնելու հարցը պէտք է լուծուի:

Համերգից յետոյ Մոսկուայի գետնուղին նորից լեցուն էր հայերով: Տպաւորութիւնն այնպիսին էր, թէ բոլորս գտնւում ենք Հայաստանում: Նոյնիսկ ինչ-որ մէկը կատակով գոչեց.«Ժողովուրդ ջան, էս Երեւանում ե՞նք»: Բոլորը ծիծաղեցին, թէեւ նրանց աչքերում թախիծ կար. Չէ՞ որ արդէն չէին գնում հանդիպելու Ձախ Յարութին: Նրանք պարզ գիտակցում էին, որ առջեւում իրենց սպասում են ամէնօրեայ հոգսերը, որոնք կրկին կը ստիպեն իրենց առժամանակ մոռանալ հայրենի եզերքները: Իւրաքանչիւր կայանում հայերի քանակն աստիճանաբար նուազում էր: Թւում էր, ճանապարհը շարունակողներին տիրում է անվստահութեան զգացումը. Չէ՞ որ իրեց կողքին այլեւս չկան նրանք, որ քիչ առաջ այստեղ էին...

(Յապաւուած)
ՏԵՂԵԿԱՏՈՒԱԿԱՆ-ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԱԼՄԱՆԱԽ «ԿԱՄՈՒՐՋ»
e-mail:kamurdj@mail.ru