By Asbarez | Friday, 01 May 2015
Yerkir.am-ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ՀԱՅ ԱԶԳԱՅԻՆ-ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԵՐԳԵՐԻ ՄԵԿՆԱԲԱՆ ԳԱՌՆԻԿ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆԻ ՀԵՏ
ՀԱՐՑ.- Կը ներկայացնէ՞ք Ցեղասպանութիւնից փրկուած ձեր ընտանիքի պատմութիւնը:
ԳԱՌՆԻԿ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ.- Հայրս ծնած է Թուրքիոյ հիւսիսը գտնուող Քասթամոնու շրջանին մէջ, որ եղած է Սեւ ծովու մօտակայ շրջաններէն մէկը: 1915 թուականին մեծ մայրս իր երկու զաւակներուն հետ՝ մանչը, որ հայրս եղած է, եւ մօրաքրոջս հետ, գացած է արտերը հերկելու: Երբ երեկոյեան վերադարձեր են տուն, տեսեր են, որ ամբողջ գիւղը կրակի մէջ է: Խուճապի մատնուած՝ գիւղացիներ իրենց դէմ դուրս գալով, կ՛ըսեն. «Մի՛ երթաք, քանի որ թուրքերը արդէն յարձակեր են, կոտորածը սկսած է»: Այդ իրարանցումին մէջ իրենք ուրիշներու հետ միասին կը փորձեն հասնիլ ծովեզերք՝ Սեւ ծով, եւ այնտեղ, խմբուելով օտարներու հետ, բազում դժուարութիւններու մէջէն անցնելով, վերջապէս կը հասնին ֆրանսական նաւ, որ իրենց կը փոխադրէ Սանճաք՝ Իսքենտերուն կոչուած շրջանը, որ ժամանակին եղած է սուրիական հող, բայց այժմ կը գտնուի Թուրքիոյ տարածքին մէջ: Եւ անոնք, ապաստանելով այնտեղ, այլեւս երբեք չեն վերադառնար: Մեծ մայրս այդ ժամանակ կորսնցուցած է իր մանչ զաւակը՝ հօրեղբայրս, որ եղած է իր առաջին ամուսինէն: Մօտաւորապէս 40 տարի անց միայն կրցան գտնել հօրեղբայրս. մեծ մայրս գնաց Թուրքիա՝ տեսնելու որդին, եւ Հալէպ վերադարձէն կարճ ժամանակ անց ալ մահացաւ:
Հայրական կողմէ մեծ մայրս եղած է Քասթամոնու շրջանէն, իսկ մեծ հայրս՝ Էրզրումէն, զոր հայրս անգամ չէ տեսած. պատերազմի ժամանակ գացեր է զինուորութեան եւ այլեւս երբեք չէ վերադարձած: Իսկ մայրական կողմս եղած է Խարբերդէն, եւ 1915 թուականէն ետք, որպէս որբեր, եկած են Հալէպ, ուր մայրս եւ հայրս ծանօթացեր, ամուսնացեր եւ ունեցեր են 6 զաւակ՝ 5 աղջիկ եւ 1 տղայ:
Ամէն մէկ շրջանի մէջ իր տունն ու տեղը, հողն ու ընտանիքը ձգած ամէն մէկ հայ մէկ պատմութիւն ունի, զոր կարելի է ֆիլմի վերածել: Այնքան հետաքրքրական եւ ցաւալի պատմութիւններ են անոնք…
ՀԱՐՑ.- Հայոց Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցի կապակցութեամբ պետական մակարդակով, ի վերջոյ, շեշտը դրուեց ոչ միայն Թուրքիային ճանաչման կոչ անելու, այլեւ պահանջատիրութեան վրայ: Արդեօք պէտք չէ՞ր պահանջատիրութեան մասին խօսել նաեւ 100րդ տարելիցից առաջ:
ԳԱՌՆԻԿ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ.- Ճիշդ է, որ այս տարելիցին պահանջատիրութեան վրայ շեշտը աւելի դրուեցաւ, բայց ես կը կարծեմ, որ պահանջատիրութիւնը միշտ կար, միշտ եղած էր: 1975ին սփիւռքահայութիւնը արդէն այդ վիճակին մէջ էր: Օրինակ՝ հակաթուրք զինեալ պայքարը, որ իր մէջ կ՛ընդգրկէր պահանջատիրութիւնը: Ատիկա ցոյց տուաւ, որ հայ երիտասարդը, յատկապէս՝ սփիւռքահայ երիտասարդը, ձանձրացած է լօզունգներէ, որուն իբրեւ արդիւնք՝ սկսան զինեալ պայքարի շարժումները՝ ահաբեկելով բարձրաստիճան թուրք պաշտօնեաներո, հիւպատոսներ եւ դեսպաններ: Եւ անոնք, ինչպէս Լիզպոնի 5 տղաքը, անձնազոհութեան գացին, ինչը յառաջխաղացք էր պահանջատիրութեան լօզունգներուն մէջ: Գուցէ միակ տարբերութիւնը այն էր, որ պետական տարողութեամբ չէր: Կը կարծեմ՝ անիմաստ է, եթէ տարիներ շարունակ ըսես՝ կ՛ուզենք թուրքը ճանչնայ Հայոց Ցեղասպանութիւնը, բայց չպահանջես որեւէ մէկ բան: Անկարելի է այդ երկուքը առանձին պատկերացնել: Բայց կը կարծեմ նաեւ, որ պետականօրէն որդեգրուած այս պահանջատիրութիւնը աւելի ծանրակշիռ էր:
ՀԱՐՑ.- Հայերէն երգը, յատկապէս հայ ազգային-յեղափոխական երգը, հայապահպանման հիմնական օղակներից է Սփիւռքում: Ըստ ձեզ՝ սփիւռքաբնակ հայ երիտասարդը, լինելով օտարախօս, կարո՞ղ է միայն հայերէն երգերի միջոցով պահպանել իր հայութիւնը: Երեխային պահանջատէր դարձնող դաստիարակութեան գործօնները որո՞նք պէտք է լինեն:
ԳԱՌՆԻԿ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ.- Հայերէն երգը, հայ մշակոյթը, մասնաւորաբար՝ հայ յեղափոխական երգը այդ օղակներէն մէկն է: Անիկա կրնայ հայ պատանիին մէջ թրծել ազգայի ոգին եւ, թերեւս, նոյնիսկ պատմութիւնը: Հայ յեղափոխական երգով հայ պատանին կրնայ սորվիլ ֆէտայիներուն մասին: Այդ երգով աւելի դիւրին է հայ պատանիին մէջ պատմութիւն ներարկել: Ես կը հաւատամ, որ երաժշտութիւնը շատ մեծ ազդեցութիւն ունի մարդու զգացումներուն վրայ: Եւ երբ պատմութիւնը երաժշտութեան միջոցով փոխանցես հայ երիտասարդին, կը կարծեմ, որ բաւական մեծ ազդեցութիւն կ՛ունենայ: Այսպէս, հայ երգով կրնաս հայ պատանիին սորվեցնել իր պատկանելիութեան մասին, իր անցեալին մասին:
Այո, ես կը կարծեմ, որ հայ յեղափոխական երգը, մանաւանդ՝ սփիւռքահայութեան մէջ, ամենակարեւոր օղակներէն մէկն է հայ մնալու համար: Ես ալ ծնած եւ մեծցած եմ Սփիւռքի մէջ եւ մանուկ հասակէս արդէն սորված եմ այս երգերը, երբ մեծ մայրս ու հայրս արցունքոտ աչքերով այս երգերը կ՛երգէին. իրենք պատճառ ունէին լալու: Այս երգերը ըմբռնած եմ, եւ դրոշմուած են մէջս, եւ ապագային՝ ես ալ իմ կարգիս, անոնք կ՛երգեմ եւ կը փոխանցեմ յաջորդող սերունդներուն: Առանց իր անցեալի պատմութիւնը գիտնալու, չեմ կարծեր, որ երիտասարդ մը կրնայ պահանջատէր դառնալ, որովհետեւ, եթէ անցեալդ չես ճանչնար, չես գիտնար, թէ ապագադ ուր կը տանի քեզ: Երեխան պահանջատէր կը դարձնեն ազգային գիտակցութիւնն ու պատմութիւնը:
ՀԱՐՑ.- Ո՞ր դէպքում էք հաւանական համարում Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւնների բարելաւումը: Իսկ սովորական հայն ու թուրքը արդեօք այդ խնդիրն ունե՞ն:
ԳԱՌՆԻԿ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ.- Ես ունիմ ընկերներ, որոնք պոլսահայ են եւ իրենց ընտանիքներուն հետ դեռ կ՛ապրին Պոլսոյ մէջ: Այս հարցին շուրջ իրենց հետ շատ խօսած ենք, սակայն շատ յաճախ իրենք կ՛ըսեն, որ թուրքերէն դժգոհութիւն չունին, որովհետեւ միասին ապրած են: Կ՛ըսեն. «Մեր նախահայրերը նման բան ըրած են, մեր յանցանքը չէ»: Բայց եւ այնպէս, այս բոլոր հարցերը կրնան հարթուիլ, երբ ցեղասպան երկիրը, ցեղասպան կառավարութիւնը ընդունի Ցեղասպանութիւնը, ներողութիւն խնդրէ եւ բոլոր հատուցումները 100 տոկոսով վերադարձնէ՝ թէ՛ նիւթական, թէ՛ բարոյական, թէ՛ հողային: Այդ ժամանակ, ինչպէս 600 տարիներ ապրած ենք նոյն հողերուն վրայ, ինչո՞ւ նորէն չկրնանք նոյնը ընել:
ՀԱՐՑ.- Ինչպէ՞ս էք պատկերացնում Արեւմտեան եւ Արեւելեան Հայաստանների վերամիաւորման գործընթացը:
ԳԱՌՆԻԿ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ.- Ըսի՝ միայն ժամանակի հարց է: Եթէ օր մը, ինչը շատ հեռու չեմ պատկերացներ, մեր գրաւեալ հողերը վերադարձնեն մեզի, մեր ժողովուրդները կը վերադառնան այդ հողերը եւ, հարկաւ, շատ երկար տարիներու ընթացքին մենք կրնանք միասնաբար նոր սերունդ մը կերտել, որ այլեւս կը կոչուի ոչ թէ ինչ որ հայ պարսկահայ, լիբանանահայ, սուրիահայ… այլ՝ միայն հայ:
ՀԱՐՑ.- Ի՞նչ տպաւորութիւններ ունէք Հռոմի պապի մատուցած պատարագից՝ նուիրուած Ցեղասպանութեան զոհերի յիշատակին, նաեւ՝ Քիմ Քարդաշեանի այցելութիւնից Հայաստան: Ի՞նչ դրական ազդակներ ունեցան դրանք, ձեր կարծիքով, Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման համար:
ԳԱՌՆԻԿ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ.- Գիտէք՝ Հռոմի պապը եւ Քարդաշեանը չենք կրնար նոյն կշիռքին վրայ դնել, բայց եւ այնպէս, Հռոմի պապը մեծ ազդեցութիւն ունեցաւ, եւ կը կարծեմ, որ դեռ կ՛ունենայ, գոնէ՝ քրիստոնէական շրջանակներուն վրայ, այդ ազդեցութիւնը կամաց-կամաց ի յայտ կու գայ: Ես չեմ գիտեր՝ նախորդ պապերը այդ մասին ինչո՞ւ չեն խօսած կամ յայտարարութիւններ ըրած, բայց Ֆրանսիս պապին «ցեղասպանութիւն» բառը գործածելը մեծ ազդեցութիւն ունեցաւ եւ դեռ պիտի շարունակէ ունենալ ապագային: Անդրադառնալով Քիմին՝ ինքն ալ իր Twitter-եան հասցէով ըրած յայտարարութիւններով կրցաւ շատերու տեղեկացնել մեր պատմութեան մասին:
ՀԱՐՑ.- Յաճախ էք ասում, որ Սփիւռքն ունի ձեր կարիքը, չէ՞ք կարծում, որ արդէն այնտեղ ձեր առաքելութիւնն իրագործել էք եւ Հայաստանում աւելի շատ անելիք ունէք:
ԳԱՌՆԻԿ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ.- Սփիւռքը, այո, քիչ մը աւելի կարիք ունեցած է յեղափոխական երգերու, քանի որ իր հողերուն վրայ չէ: Բայց չեմ գիտեր՝ առաքելութիւնս իրագործեր եմ, թէ ոչ: Այդ մասին իր գնահատականը կամ քննադատականը ժողովուրդը կրնայ տալ: Դեռեւս ես Հայաստանի մէջ աւելի շատ բան ունիմ ընելիք, բայց տարիքի առումով ես ալ կամաց-կամաց պէտք է հանգստեան կոչուիմ: Ճիշդ է, կ՛ըսեն, որ երգը տարիք չունի, բայց եթէ Աստուած կարողութիւն տայ, կը կարծեմ որ քանի մը տարի եւս ընելիք ունիմ:
comments
