ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ ՀՅԴ ՖՐԱՆՍԱՅԻ ՀԱՅ ԴԱՏԻ ՅԱՆՁՆԱԽՈՒՄԲԻ ԱՆԴԱՄ ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆԻ ՀԵՏ

Վարեց՝ ՄԱՐԻԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ

ՀՅ Դաշնակցութեան մասնակցութեամբ Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող օրինագիծի նախապատրաստական աշխատանքներուն, անոր վերաբերող հաւանական զարգացումներուն, ինչպէս նաեւ ընդհանրապէս Հայ Դատի աշխատանքներուն, Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւններուն վերաբերող հարցազրոյց մը կատարուեցաւ Ֆրանսայի ՀՅԴ Հայ Դատի յանձնախումբի անդամ Հրաչ Վարժապետեանի հետ, զայն ամփոփումով կը ներկայացնենք ստորեւ:

ՄԱՐԻԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ- Ֆրանսայի ծերակոյտը Հոկտեմբեր 14ին վերջապէս ընդունեց Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող օրինագիծը, որ նախագահ Ֆրանսուա Հոլանտի նախընտրական խոստումն էր, երբ 2012ին Սահմանադրական խորհուրդը հակասահմանադրական նկատեց խորհրդարանի երկու պալատներու համաձայնութեան արժանացած նմանատիպ օրինագիծը: <<Հաւասարութիւն եւ քաղաքացիութիւն>> կոչուող օրէնքի համապատասխան պարբերութիւնը լայն քննարկումներու շնորհիւ մշակուած է, Դաշնակցութիւնը մասնակցա՞ծ է այդ գործընթացին:

ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆ- Այո՛, նախագահական ընտրութիւններուն ասիկա Ֆրանսուա Հոլանտի նախընտրական խոստումն էր: Կը յիշէք հաւանաբար, որ այս օրէնքի ընդունումը ձախողեցաւ Նիքոլա Սարքոզիի օրօք, երբ Թուրքիան դիմեց Սահմանադրական խորհուրդին, որ հակասահմանադրական նկատեց Ֆրանսայի խորհրդարանի երկու պալատներուն համաձայնութեան արժանացած օրինագիծը:

Նախագահ Հոլանտ, սակայն, իր նախընտրական խոստումը յարգեց, այսինքն անգամ մը եւս գնաց խորհրդարան, այնտեղէն՝ ծերակոյտ, վերջինս ալ վաւերացուց: Ըստ կարգի, ծերակոյտը պէտք է զայն վերադարձնէ Ազգային ժողով, որ պիտի հաստատէ օրինագիծը, քանի որ արդէն վաւերացուած է՝ գրեթէ միաձայնութեամբ: Թուրքիան թերեւս անգամ մըն ալ բողոքով դիմէ Սահմանադրական խորհուրդ. եթէ դիմէ, ապա կայ համոզում, որ այս օրինագիծը արդէն իսկ կը համապատասխանէ Ֆրանսայի սահմանադրութեան: Գիտէք, որ նախկինին մէջ եղան փոփոխութիւններ. նախկին օրինագիծով միայն Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտման հարց կար, իսկ այստեղ՝ բոլոր ցեղասպանութիւններուն: Նոր օրինագիծին մէջ կայ նրբութիւն մը, որուն պէտք է ուշադրութիւն դարձնէ մամուլը. խօսքը կը վերաբերի Ֆրանսայի կողմէ ճանչցուած ցեղասպանութիւններուն, որոնք երկուքն են՝ Հրէական Ողջակիզումը եւ Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Ասիկա բառախաղ չէ, այլ Ֆրանսայի սահմանադրութեան համապատասխանեցնելու համար եղած է: Նախորդին հետ բաղդատելով՝ կայ այլ տարբերութիւն մըն ալ. առաջին օրինագիծը առաջարկուած էր երեսփոխանի մը կողմէ, ասիկա՝ կառավարութեան, ինչ որ, բնականաբար, տարբեր կշիռներու մասին կը յուշէ:

Ձեր հարցումին անդրադառնալով՝ ըսեմ, որ կառավարութեան մշակած օրինագիծի նախապատրաստման առաջին իսկ վայրկեանէն մինչեւ վերջին՝ յաջողութեան պահը, Դաշնակցութիւնը ուղղակիօրէն մասնակից դարձած է այդ յանձնախումբի աշխատանքին: Դաշնակցութեան կողմէ կը մասնակցէին Ֆրանսայի Հայկական կազմակերպութիւններու համակարգող խորհուրդի համանախագահ, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Մուրատ Փափազեան: Բնականաբար, որպէս կուսակցական, անոր հոն ըլլալը Դաշնակցութեան ներկայութեան մասին կը խօսի:

Բոլոր փուլերուն, նոյնիսկ օրէնսգէտներու, փաստաբաններու հետ բոլոր խորհրդակցութիւններուն, համակարգումներուն ընթացքին Դաշնակցութիւնը եւ ֆրանսահայութիւնը ներկայ եղած են: Ասիկա Ֆրանսայի մէջ հայ գաղութի քաղաքական ներկայութեան եւ քաղաքական կշիռ ունենալու ցուցանիշ է: Եւ ասիկա մեր թշնամիները՝ Թուրքիան եւ Ատրպէյճանը աւելի շատ կը մղէ հակազդեցութեան, ու անոնք Ֆրանսայի հայ գաղութը կը նկատեն որպէս իրենց գլխաւոր թիրախը: Էրտողան ի՛նք յայտարարած էր՝ <<Սփիւռքը մեր միակ թշնամին է>>: Իսկ Սփիւռքի մէջ առաջին հերթին՝ Ֆրանսան: Ճիշդ այս պատճառով է, որ Թուրքիոյ այդքան կը նեղացնեն մեր սերտ յարաբերութիւնները Ֆրանսայի իշխանութիւններուն հետ, այս պարագային՝ նախագահ Հոլանտի:

ՄԱՐԻԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ- Կ՛ենթադրեմ, որ առանձին երեսփոխաններու հետ եւս պէտք է աշխատանք տարած ըլլաք, այլապէս օրինագիծի ընդունումը անգամ մը եւս կրնար ձախողիլ:

ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆ- Խորհրդարանին մէջ օրինագիծը ընդունուեցաւ միաձայնութեամբ, ծերակոյտին մէջ թեր քուէարկածները մեծ թիւ կը կազմէին՝ 156 թեր, 146 դէմ: Իսկ դէմ քուէարկողը այսօր ընդդիմադիր աջակողմեան խմբակցութիւնն էր, ընկերվարական եւ ձախակողմեան կուսակցութիւնը հիմնականին մէջ մէկ մարդու պէս հետեւեցաւ իր քաղաքական ուղեգիծին: Աջակողմեան խմբակցութեան մէջ, սակայն, կան այնպիսիք, որոնք Հայ Դատի Ֆրանսայի յանձնախումբի բարեկամներն են, որոնց հետ անմիջական կապ կայ: Անոնց հետ է, որ աշխատած եւ յոյս դրած էինք: Բոլոր բարեկամները, զորս ունինք նաեւ աջակողմեան կուսակցութեան մէջ, իրենց հերթին քուէարկեցին: Խմբակցութիւնն էր, որ չքուէարկեց այդպէս, քանի որ չունէր կուսակցական համապատասխան թելադրանք: Աշխատանքը թէ՛ խմբակցութիւններուն մէջ եւ թէ անհատ երեսփոխաններուն հետ միշտ ալ կայ, եւ այնպէս չէ, որ անոնց հետ կ՛աշխատինք միայն այն ատեն, երբ օրինագիծին կապուած դիմելու անհրաժեշտութիւն կայ: Ո՛չ, կապը միշտ ալ կայ համայնքին հետ, որմէ Դաշնակցութիւնը անջատ չէ, այս կէտին շուրջ գաղութը համախմբուած է: Ասիկա մեր յաջողութեան հիմնական գրաւականներէն մէկն է: Այս իմաստով ներքին դասաւորումներ կատարուած են, թէ հայկական կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչներէն ո՛վ ո՞ր հատուածին եւ երեսփոխանին հետ պիտի աշխատի:

ՄԱՐԻԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ- Կրնա՞յ ըլլալ, որ Թուրքիան դարձեալ դիմէ Սահմանադրական խորհուրդ, կա՞յ երաշխիք այն մասին, որ Սահմանադրական խորհուրդը նորէն չտարուի թրքական գայթակղութեամբ: Այս բեմագրութիւնը հաշուի կ՛առնուի՞, հակազդեցութեան միջոցներ կը նախատեսուի՞ն:

ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆ- Մեր կողմէ հակազդող քայլեր չեն կրնար ըլլալ, քանի որ մեր աշխատանքը խորհրդարանի ուղղութեամբ է, իսկ անիկա հաշուետու է ժողովուրդին: Եւ որպէս Ֆրանսայի քաղաքացիներ՝ մեր իրաւունքն է այս հարցը հետապնդելն ու մինչեւ վերջ տանիլը: Եթէ խորհրդարանը եւ ծերակոյտը մերժած ըլլային, մենք ցոյցեր կը կազմակերպէինք, ինչպէս որ նախապէս ըրած ենք: Բայց քանի որ վաւերացուած է, ուստի Թուրքիան կրնայ դիմել միայն Սահմանադրական խորհուրդին, որուն գործունէութեան բոլոր տեսակի միջամտութիւններուն դէմ ենք, քանի որ անիկա երկրին գերագոյն կառոյցն է եւ նոյնիսկ Ֆրանսայի նախագահէն գերադաս է: Որպէս երկրի քաղաքացի՝ հոս ճնշման ոչ մէկ միջոց ունինք: Թուրքիան է, որ քաղաքական եւ միջազգային միջոցներով կը փորձէ ճնշում բանեցնել ո՛չ թէ Սահմանադրական խորհուրդին, այլ Ֆրանսայի՝ երկրի քաղաքական ղեկավարութեան վրայ:

Կը կրկնեմ, մենք որպէս գաղութ՝ Սահմանադրական խորհուրդին վրայ ճնշում բանեցնելու որեւէ խնդիր չունինք, քանի որ մեր գործը խորհրդարանին հետ է՝ ժողովուրդի ներկայացուցիչներուն: Եթէ Սահմանադրական խորհուրդը չմնաց իր բարձրութեան վրայ… Միւս կողմէ՝ կայ երաշխիք, որ անիկա կը մնայ, քանի որ այսքան ուշացում եղաւ, նախապատրաստական աշխատանքը, որ տարուեցաւ օրէնսգէտներու եւ փաստաբաններու կողմէ, նպատակ ունէր ընել այնպէս, որ յետոյ օրինագիծը ոչ մէկ ձեւով հակասէ երկրի սահմանադրութեան, եւ Սահմանադրական խորհուրդը ո՛չ մէկ հիմք ունենայ զայն մերժելու: Օրէնսգէտները վստահեցուցած են, որ այս անգամ սահմանադրական ըլլալու կամ չըլլալու հարց չկայ:

Պէտք է ըսեմ, որ առաջին օրինագիծին ատեն կար մտավախութիւն, որ սահմանադրական ըլլալու կամ չըլլալու հարց կրնար դրուիլ, եւ կարելի էր, որ Սահմանադրական խորհուրդը մերժէ, քանի որ խօսքի ազատութեան խնդիր կար: Մենք ասիկա կանխեցինք, որպէսզի ոչ մէկ բացթողում ըլլայ, ու ասիկա ոչ մէկ ձեւով կապուի Փերինչեքի գործով վճիռին հետ: Այսինքն սահմանադրական ապահովութիւն ունինք, որ հակասահմանադրական ոչ մէկ բան կայ բանաձեւին մէջ: Բայց եւ այնպէս, ես՝ որպէս քաղաքական գործիչ, իրաւունք չունիմ 100 տոկոս զէնքերս վար դնելու, ասիկա քաղաքականութեան տարրական օրէնքն է: Քաղաքական գործիչը միշտ պէտք է բաց պատուհան ձգէ. կրնայ պատահիլ, որ թրքական ճնշումներ ըլլան Թուրքիա-Ֆրանսա յարաբերութիւններու խորապատկերին, թէեւ Եւրոպայի մէջ Թուրքիոյ համար պարարտ հող չկայ, եթէ սկսին թրքամէտ քաղաքականութիւն վարելու: Հակառակը՝ Թուրքիոյ նկատմամբ քաղաքական որոշ հակակրանք կայ Սուրիոյ եւ գաղթականներու հարցերով: Այնպէս որ, ե՛ւ ֆրանսական օրինագիծի ընդունման, ե՛ւ Գերմանիոյ խորհրդարանին՝ Հայոց Ցեղասպանութիւնը դատապարտող որոշման համար յարմար պահ էր: Այսինքն՝ ասոնք պէտք է նաեւ դիտարկել Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւններու պարունակին մէջ:

ՄԱՐԻԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ- Երբեմն կը դրսեւորուին կարծիքներ, որ ժամանակավրէպ է այլեւս ամբողջ ջանքերը կեդրոնացնել Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման վրայ:

ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆ- Մեզի համար կարեւոր են Հայաստանի արտաքին քաղաքականութիւնն ու պետական կեցուածքը: Իսկ Հայաստան պետութիւնը այսօր յստակօրէն կողմ է այս քաղաքականութեան: Աշխարհի բոլոր անկիւններուն, որոնց կարգին՝ Ֆրանսայի մէջ, Հայ Դատի աշխատանքը յաճախ կը համադրուի Հայաստանի իշխանութիւններուն վարած քաղաքականութեան հետ՝ համայնքային հարցերը, ի հարկէ, միշտ վերապահելով համայնքի պատասխանատուութեան:

ՄԱՐԻԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ- Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման Հայ Դատի պայքարը ժամանակավրէպ նկատողները նկատի ունին այն, որ այսօր լուրջ սպառնալիք է Ատրպէյճանը, ատրպէյճանական լոպիին աշխատանքները, որոնց ուղղութեամբ ալ Սփիւռքը այսօր պիտի ծախսէ իր միջոցները, յատկապէս երբ Ատրպէյճան տակաւին կը յաջողի <<գնել>> եւրոպացի պատգամաւորները:

ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆ- Այո՛, Սփիւռքը, Հայ Դատի գործիչները իրենց կարողութիւնները պէտք է ուղղեն նաեւ ատրպէյճանական հակահայ լոպիին դէմ աշխատանքին վրայ, բայց մէկը միւսը չի խանգարեր, այստեղ առաջնահերթութիւն չկայ, ուստի եւ ժամանակավրէպութեան խն-դիր ալ չկայ: Այսինքն Ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացը այլ գործընթաց է, ատրպէյճանական լոպիին հակազդելը՝ ուրիշ: Ատրպէյճանի լոպիին հակազդելու առումով մենք ամէն ջանք ի գործ կը դնենք:

Բայց այստեղ կայ տարբերութիւն մը. Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացը սկսած է Սփիւռքէն եւ Հայ Դատի աշխատանքներով, երբ հայոց անկախ պետականութիւն չկար, Խորհրդային Միութիւն էր: Այսօր Ատրպէյճանի դէմ պայքարի գործընթացին մէջ հիմնական դերը Հայաստանի Հանրապետութեանն է, որ ամէն ինչ կ՛ընէ, իսկ մենք կ՛օժանդակենք:

ՄԱՐԻԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ- Կ՛ենթադրուի, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահող երկիր Ֆրանսայի նախագահին հետ պարբերաբար հանդիպում կ՛ունենաք Լեռնային Ղարաբաղի հարցով, ի՞նչ տրամադրուածութիւններ կը նկատէք, որեւէ նախազգուշացումներու դիմուա՞ծ է:

ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆ- Անշուշտ կը հանդիպինք ե՛ւ վարչապետին, ե՛ւ արտաքին գործոց նախարարին, առհասարակ ղեկավարութեան, բայց յատկապէս՝ նախագահին հետ: Իւրաքանչիւր հանդիպման ժամանակ, որ տեղի կ՛ունենայ գաղութին հետ, Ղարաբաղի հակամարտութիւնը առաջին խնդիրն է, որուն կ՛անդրադառնանք, նոյնիսկ՝ օրինագիծի հարցէն առաջ: Մենք քաղաքական իմաստով հոն առաջնահերթութիւն ցոյց կու տանք, իսկ մեր պահանջները յստակ են՝ Ֆրանսան ոչ մէկ ձեւով պէտք է օժանդակէ Ատրպէյճանի այն ծրագիրներուն, որոնք կը վնասեն Հայաստանին: Եթէ որեւէ ծրագիր պիտի վտանգէ մեր ապահովութիւնը, մենք՝ որպէս Ֆրանսայի քաղաքացիներ, որոնք արմատներ ունին Հայաստանի մէջ, չենք կրնար ընդունիլ, որ մեր վճարած հարկերուն հաշուոյն Ֆրանսան նման քաղաքականութիւն վարէ: Նոյնը տեղի կ՛ունենայ նաեւ Միացեալ Նահանգներու, եւրոպական երկիրներու մէջ, բայց յատկապէս՝ Ֆրանսայի մէջ, ուր կայ կազմակերպուած եւ քաղաքական կշիռ ունեցող գաղութ: Այս օրակարգով Ֆրանսայի նախագահին հետ հանդիպում եղաւ ապրիլեան քառօրեայ պատերազմի օրերուն, երբ նաեւ ցոյցերով հանդէս եկաւ տեղւոյն հայութիւնը: Ֆրանսայի բարձրագոյն իշխանութեան բաւական խիստ ձեւով ըսուեցաւ, որ Ֆրանսան կը գործակցի ոչ ժողովրդավար, բռնատիրական երկրի մը հետ, ուր կայ փտած իշխանութիւն եւ միանձնեայ իշխող: Այս բոլոր երեւոյթները կարեւոր են արեւմտեան աշխարհին համար, բայց նաեւ գիտենք՝ բոլոր պետութիւնները ունին իրենց շահերը, որոնց պիտի հետեւին: Քաջ գիտնալով, որ Ֆրանսան եւ այլ պետութիւններ պիտի շարունակեն առաջնորդուիլ իրենց շահերով, այնուամենայնիւ, մենք պիտի չդադրինք մեր պահանջները ներկայացնելէ:

ՄԱՐԻԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ- Տակաւին երկու տարի առաջ ֆրանսական <<Ինթելիճընս Օնլայն>>ը շրջանառութեան մէջ դրաւ տեղեկութիւն այն մասին, որ նախագահ Հոլանտ Ատրպէյճանի մէջ ներկայացուցած է <<Եուրոսամ>> ընկերութեան շահերը՝ առաջարկելով Ատրպէյճանի ղեկավարութեան հրթիռներ ձեռք բերել կասպեան նաւթային հանքավայրերու պաշտպանութեան համար: Սակայն, լրագրողներու հետ հանդիպումի մը ընթացքին Հայաստանի մօտ Ֆրանսայի դեսպան Հանրի Ռենօ հերքեց՝ ըսելով, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահ երկիր ըլլալով՝ Ֆրանսա չի կրնար զէնք կամ սպառազինութիւն վաճառել Ատրպէյճանին: Հիմա այս պարագային Ֆրանսան պատրա՞ստ է ընդառաջելու ձեր պահանջին:

ՀՐԱՉ ՎԱՐԺԱՊԵՏԵԱՆ- Կը կարծեմ, որ ասիկա իր ազդեցութիւնը կ՛ունենայ շարունակականութեան մէջ: Ապրիլեան քառօրեայ պատերազմէն ետք մեր դրած կէտերը շատ աւելի ցցուն դարձան, քան քառօրեայ պատերազմէն առաջ էին:

Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Ն. Բ.