ԵՐԵՒԱՆ.- Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Բիւրոյի անդամ Աղուան Վարդանեան, երէկ տեղի ունեցած մամլոյ ասուլիսին ընթացքին յայտարարած է, թէ արդէն աւարտած է հայ-թրքական միջպետական արձանագրութիւններու դաշնակցութեան առաջարկած տարբերակի փաթեթի պատրաստութիւնը, եւ գալիք շաբթուան սկիզբը այդ փաթեթը պիտի ներկայացուի հանրային քննարկման:

<<Հիմնականում խնդիրները վերաբերում են նրան, որ՝ միջազգային իրաւունքի նորմերի սահմաններում մնանք, որեւէ քօղարկուած այլ պարտաւորութիւններ չստանձնենք: Խօսքը վերաբերում է նրան, որ՝ բացառենք Ցեղասպանութեան հարցը քննարկման նիւթ դարձնելը, բացառենք լրացուցիչ պարտաւորութիւնը՝ երկկողմ, բազմակողմ սահմանների ճանաչման, որովհետեւ մենք միջազգային կառոյցների անդամ ենք, այս բոլորն արել ենք: Եւ նաեւ եթէ խօսում ենք տարածքային ամբողջականութեան մասին, նաեւ խօսենք, օրինակ, ազգերի ինքնորոշման մասին: Եւ նաեւ այդ կարգի բաներ>>, յայտնած է Աղուան Վարդանեան:

Օրինակի համար, արձանագրութեան մէջ <<կարեւորելով սահմանը բացելու իրենց որոշումը>> արտայայտութիւնը այն թիւր տպաւորութիւնը կը ստեղծէ, թէ Հայաստանն ու Թուրքիան հաւասարապէս մեղաւոր են սահմանի փակ ըլլալուն համար: ՀՅԴի առաջարկած ձեւակերպումը Հայաստանը կ՛ազատէ շրջափակողի կարգավիճակէն:

<<Իսկապէս խնդիր է փոփոխութիւններ անելու հնարաւորութիւնը: Մի անգամ, կարծես, արտգործնախարարն էր ասում, որ <<եթէ մենք փոփոխութիւններ անենք, Թուրքիան էլ կ՛անի>>: Ա՛յ քեզ բան, թո՛ղ անեն>>, յայտնած է Վարդանեան:

Պատասխանելով լրագրողի այն հարցումին, թէ՝ ի՞նչ պիտի ընէ ՀՅԴն, եթէ իր դիրքորոշումը չընդունուի, Աղուան Վարդանեան յայտնած է. <<Վստահ եղէք, որ անպատասխան չենք թողնի>>, աւելցնելով, որ առայժմ ջանքը կեդրոնացած է այն աշխատանքներուն վրայ, որոնք հանրութիւնը իրազեկ կը դարձնեն փաստաթուղթերու մէջ առկայ վտանգներուն:

<<Դեռ զինանոցը սպառուած չէ, որ ՀՅԴն պահանջի նախագահի հրաժարականը>>, յայտնած է Վարդանեան՝ աւելցնելով, որ <<Այս յարաբերութիւնների սկսումը մինչ հիմա Թուրքիային տուել է բազմաթիւ դրական բաներ, Հայաստանին զրկել է իր բազմաթիւ զէնքերից: Եւ ինչքա՛ն սա երկարի, այնքա՛ն Հայաստանին վնաս է>>:

Ասուլիսի ընթացքին հարց տրուած է, թէ՝ ՀՅԴն որո՞ւն հետ պիտի համագործակցի Ազգային ժողովին մէջ, ձախողեցնելու համար արձանագրութեանց վաւերացումը: Վարդանեան նշեալ հարցին պատասխանած է ըսելով. <<ԱԺում ուժերի յարաբերակցութիւնը բոլորիդ յայտնի է: Մեր պառլամենտի (Խորհրդարանի-Խմբ.) տասնամեակների քուէարկութեան փորձը բոլորիդ աչքի առաջ է: Բայց ես ուզում եմ հաւատալ, որ նաեւ կոալիցիայի մէջ մտնող շատ ու շատ պատգամաւորներ, ի վերջոյ, լուրջ, գիտակից մարդիկ են եւ կը կարողանան հասկանալ, թէ ի՛նչ վտանգներ կան այստեղ: Ես վստահ չեմ, որ սա այն դէպքն է, երբ ուղղակի մէկ մատի հրահանգով բոլորը պէտք է միասին անեն: Եթէ անեն, ուրեմն իսկապէս մենք մտածող, ինքն իրեն յարգող կամ պատուախնդրութիւն կամ կարեւորագոյն հարցերում որոշում կայացնելու ընդունակ կոալիցիայի անդամներ, պատգամաւորներ չունենք>>:

Աղուան Վարդանեանի խօսքերով, ՀՅԴն իսկապէս դէմ չէ առանց նախապայմաններու հայ-թրքական յարաբերութիւններու հաստատման, սակայն համոզուած է, որ երկու երկիրներու միջեւ բարիդրացիական յարաբերութիւններ կրնան ստեղծուիլ միայն, եթէ Թուրքիան ճանչնայ Հայոց Ցեղասպանութիւնը եւ ձեռնամուխ ըլլայ անոր հետեւանքներու վերացման:

Աղուան Վարդանեան Հայաստանի, Թուրքիոյ եւ Զուիեցրիոյ արտաքին գործոց նախարարներու հաղորդագրութեան՝ <<Հայաստանն ու Թուրքիան համաձայնեցին սկսել ներքին քաղաքական խորհրդակցութիւններ>> ակնարկին անդրադառնալով՝ յայտնած է, որ <<Այն, ինչ մենք անում ենք այս 10 օրուայ ընթացքում (մամուլի ասուլիսներ, հարցազրոյցներ, փորձագէտների կարծիքներ), շատ հեռաւոր կապ ունի ներքին քաղաքական խորհրդակցութիւնների հետ: Քաղաքական խորհրդակցութիւն, համոզուած եմ, նշանակում է այլ հարթութեան խորհրդակցութիւններ՝ Անվտանգութեան խորհրդում քննարկում, ԱԺ ղեկավարութեան, ֆրակցիաների հետ քննարկում, ԱԺում լսումներ, կառավարութիւնում քննարկում եւ այլն>>, յայտնած է Աղուան Վարդանեան՝ դժգոհելով, որ նման հարթութեան վրայ քննարկում Հայաստանի մէջ չի կատարուիր:

Ան աւելցուցած է, որ ի տարբերութիւն Հայաստանի, Թուրքիոյ մէջ փաստաթուղթը իսկապէս քննարկումի կ՛ենթարկուի:
<<Եւ այս մթնոլորտում ինձ համար ուղղակի տարօրինակ ու անհեթեթ էր երէկ արտգործնախարարութեան խօսնակի արտայայտութիւնները <<Առաւօտ>> օրաթերթում:

Քննարկումներն արդէն սկսուած են, քանի որ խնդրի առնչութեամբ տարբեր կարծիքներ են հնչում: Այս պահին քննարկում նախարարի հետ կը լինի՞, կամ թէ ի՞նչ ձեւաչափով քննարկումներ կարող են նախատեսուել՝ չեմ կարող ասել: Բայց որ յաւելեալ շփումներ կը լինեն՝ հնարաւոր է: Պարզապէս դրանք պէտք է յարմարեցուեն նաեւ նախարարի օրակարգի հետ>>, յայտնած է Աղուան Վարդանեան՝ նշելով, որ ԱԳ նախարարութեան խօսնակը նոյնիսկ գացած է այնպիսի անհեթեթութեան, երբ յայտնած է, թէ՝ <<Այսօր ընթացող քննարկումներն արդէն ցոյց են տալիս, որ զգալի մասը կողմ է: Ես մտավախութիւնների մասին չեն խօսում, ուղղակի արձանագրում եմ փաստ. անցած 8 օրուան ընթացքում տեղի ունեցած քննարկումները ցոյց են տալիս, որ հասարակութեան զգալի մասը կողմ է>>: Ըստ Ա. Վարդանեանի, <<Եթէ մենք այսպէս ենք հասկանում քաղաքական խորհրդակցութիւնները, եւ եզրակացութիւնը այսպիսին է լինելու, ապա ես խիստ կասկածներ ունեմ մեր արտգործնախարարութեան՝ ընդհանրապէս փաստաթղթեր կարդալու ընդունակութեան վերաբերեալ>>:

Վարդանեան նաեւ նշած է, որ հայ-թրքական բանակցութիւններու վերջին մէկ տարին ապացուցած է, թէ Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացը կասեցուած է: Իսկ Ապրիլ 22-23ին եւ Օգոստոս 31ին ստորագրուած փաստաթուղթերուն մէջ ոչ մէկ տեղ նշուած է <<առանց նախապայմաններու>> արտայայտութիւնը:

<<Ասում ենք՝ <<Ղարաբաղն այս փաստաթղթում չկայ>>: Բայց այսօր, արձանագրութիւնների հրապարակումից յետոյ, ե՛ւ Թուրքիայում, ե՛ւ Ատրպէյճանում մի հարց է քննարկւում. <<Դուք ինչպէ՞ս էք գնում Հայաստանի հետ յարաբերութիւնների բարելաւման, երբ Ղարաբաղի հարցը հանգուցալուծուած չէ>>, եզրափակած է Վարդանեան: