ԵՐԵՒԱՆ, <<Արմէնփրէս»>>.- Հայաստանի արտաքին գործոց նախարար Էդուարդ Նալբանդեան Երկուշաբթի, Սեպտեմբեր 28ին ՄԱԿի Ընդհանուր ժողովի 64րդ նիստին ունեցած իր ելոյթին ընթացքին խուսափեցաւ ուղղակիօրէն յիշատակելէ Հայկական Ցեղասպանութիւնը եւ նախընտրեց միայն բաւարարուիլ իբրեւ <<Ցեղասպանութեան վերապրածներ>> ընդհանրական ձեւակերպումներով անդրադառնալ ցեղասպանութեան հարցին:

Նախարար Նալբանդեան իր ճառի առաջին մասով անդրադարձած է համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամին ու Հայաստանի վրայ անոր ունեցած ազդեցութեան: Ան <<ճգնաժամի մարդկային վնասները նուազեցնելու>> համար կոչ ուղղած է աշխարհի պետութիւններուն լիարժէքօրէն մասնակից ըլլալու ճգնաժամին լուծումներ գտնելու գործին մէջ:

Ապա նախարարը անդրադարձած է Հայաստանի եւ ՄԱԿի յարաբերութիւններուն՝ շեշտելով, որ <<Հայաստանը յանձնառու է Միաւորուած ազգերի կազմակերպութեան (ՄԱԿ) կառուցակարգային կարողութիւններն ամրապնդելու գործին, օժանդակում է ՄԱԿի բարեփոխումների գործընթացին եւ պատրաստ է իր ներդրումը բերել այդ հարցում>>:

Ապա, առանց յիշատակելու Հայկական Ցեղասպանութիւնը, նախարարը խօսած է ցեղասպանութեանց կանխման անհրաժեշտութեան մասին:
<<Մենք ցեղասպանութեան կանխարգելումն ու պաշտպանելու պատասխանատուութիւնը համարում ենք հիմնարար սկզբունքներ, մարդու անվտանգութեան համակարգի հիմնասիւներ: Այս առումով, մենք ողջունում ենք գլխաւոր քարտուղարի <<Պաշտպանելու պատասխանատուութեան իրականացումը>> խորագրով զեկոյցը, որը նախանշում է ՄԱԿի ուղին՝ կանխելու ցեղասպանութիւնը, պատերազմական յանցագործութիւնները եւ էթնիկ զտումները՝ կազմակերպութեան կարողութիւնները խթանելու միջոցով:

<<Ինչպէս զեկոյցում արդարացիօրէն նշւում է, ցեղասպանութիւնները անպատրաստից տեղի չեն ունենում: Յանցագործները անհանդուրժողականութիւն ու ատելութիւն են սերմանում՝ պարարտ հող ստեղծելով բռնութիւնների համար: Որպէս ցեղասպանութեան վերապրածներ, մենք՝ հայերս ողջունում ենք բոլոր այն ջանքերը, որոնք ուղղուած են ռասիստական (ցեղասպաշտութեան-Խմբ.) ու այլատեացութեան տրամադրութիւնների կանխմանն ու դրանց դէմ պայքարին: Մենք արել ենք ու կ՛անենք ամէն ինչ ցեղասպանութեան կանխարգելման շարունակական քարոզչութեան համար: Միջազգային հանրութիւնն աչալուրջ պիտի լինի այսպիսի իրավիճակների ու իրադարձութիւնների զարգացման հանդէպ, եւ կարողանայ իր կարողութիւնները գործի դնել՝ ժամանակին քայլեր ձեռնարկելու, կանխելու համար ապագայ ողբերգութիւնները>>, յայտարարած է Նալբանդեան:

Լեռնային Ղարաբաղի հարցին մասին խօսելով՝ նախարարը յայտնած է, որ <<Լեռնային Ղարաբաղի գործընթացը, որը բանակցում են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները, առաջ է ընթանում: Հայաստանի ու Ատրպէյճանի նախագահներն ու արտաքին գործոց նախարարները կանոնաւոր կերպով հանդիպում են քննարկելու հակամարտութեան համապարփակ կարգաւորման սկզբունքները: Հայաստանը համոզուած է, որ Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ կարգաւորման գործում առաջընթացի հնարաւորութիւն ստեղծելու համար, կողմերը պէտք է պարտաւորուեն զերծ մնալ քայլերից, որոնք կարող են խաթարել երկխօսութիւնը կամ խոչընդոտել խաղաղ գործընթացը:

<<Միջազգային ասպարէզում Ատրպէյճանը, ինչպէս երկու օր առաջ այս ատեանում, շարունակաբար խեղաթիւրուած է ներկայացնում Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի էութիւնը՝ փորձելով կոծկել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի հանդէպ իրականացուած էթնիկ զտումներն ու վարած բռնութեան քաղաքականութիւնը: Միջազգային հանրութիւնը յիշում է ԼՂի դէմ Ատրպէյճանի ծաւալած բացայայտ ագրեսիան, լայնածաւալ ռազմական գործողութիւններն ու պատերազմը՝ ահաբեկչական կազմակերպութիւնների հետ սերտ կապեր ունեցող վարձկանների օգնութեամբ: Այն խլեց բազմահազար մարդկային կեանքեր:

<<Մենք հաւատացած ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան կարգաւորման համար լուրջ հիմքեր կան, եթէ կիրառուեն Հայաստանի, Ատրպէյճանի ու Ռուսաստանի նախագահների միջեւ 2008թ. Նոյեմբերի 2ին Մոսկուայում ստորագրուած հռչակագրի, 2008թ. Դեկտմբերի 4ին, Հելսինքիում ՄԽ համանախագահների արուած յայտարարութեան ու 2008թ. Դեկտեմբերի 5ին, ԵԱՀԿ բոլոր 56 անդամ պետութիւնների կողմից Հելսինքիում ընդունուած յայտարարութեան սկզբունքները: Ըստ այս փաստաթղթերի, կողմերը պէտք է պարտաւորութիւն ստանձնեն բանակցութիւնների միջոցով, հասնելու համար խնդիրի խաղաղ կարգաւորմանը՝ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների ներկայացրած <<մատրիտեան սկզբունքների>> հիման վրայ:

<<Հիմնարար սկզբունքները, որոնց շուրջ բանակցութիւններն ընթանում են ներկայումս, խարսխուած են միջազգային իրաւունքի հիմնասիւների վրայ, որոնք ամրագրուած են այս կազմակերպութեան կանոնադրութեան, Հելսինքիի եզրափակիչ ակտի մէջ ու այլ միջազգային փաստաթղթերում: Ուժի կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառման, ժողովուրդների ինքնորոշման ու տարածքային ամբողջականութեան միջազգային սկզբունքները հաւասարապէս կիրառելի են: Ոմանք երկար ժամանակ փորձում էին ժողովուրդների ինքնորոշման գաղափարի կարեւորութիւնը նսեմացնել՝ որպէս միջազգային իրաւունքի համակարգում երկրորդական սկզբունքի, որը պակաս կարեւոր է, քան <<տարածքային ամբոջականութեան>> սկզբունքը: Ես ստիպուած եմ հիասթափեցնել երկակի չափանիշներ քարոզողներին. ինքնորոշումն միջազգային իրաւունքի անվերապահ դրոյթ է, այն ազատութեան մասին է, ցանկացած ժողովրդի ազատութիւնն է՝ իր ապագան ու ճակատագիրը որոշելու, հաւաքական իրաւունքները պաշտպանելու, երբ այդ իրաւուքներն ու ապագան վտանգուած են: Եթէ ինքնորոշման իրաւունքը ստորադասուէր տարածքային ամբողջականութեանը, ապա ՄԱԿում միայն 52 անդամ պետութիւն կը լինէր՝ այսօրուան 192ի փոխարէն>>:

Նախարարը անշուշտ նաեւ անդրադարձած է հայ-թրքական յարաբերութիւններուն. կը մէջբերենք անոր խօսքը այս հարցին վերեաբեալ.
<<Հարեւան պետութիւնների միջեւ վստահութիւնն ու միմեանց հաշուետու լինելը տարածաշրջանում տեւական համգործակցութեան ու կայուն անվտանգութեան երաշխիքներ են: Մենք Հարաւային Կովկասում դեռեւս պէտք է դրան հասնենք: Մեր տարածաշրջանը, փաստացիօրէն, աշխարհի քաղաքական քարտէզի վրայ ամենազգայուն թէժ կէտերից մէկն է, որը լի է անվտանգութեան սպառնալիքներով ու վտանգներով: Տարածաշրջանը ցնցւում է հակամարտութիւններից ու միջպետական լարուածութիւններից, բաժանարար գծերից ու տնտեսական շրջափակումից: Փակ սահմաններն ու խաթարուած յարաբերութիւնները կենսակերպ են դարձել: Այնուհանդերձ, յոյս կայ, որ համարձակ քայլերն ու դրանց համարձակ պատասխանը հնարաւոր են դարձնում իրավիճակի բարելաւումը:

<<Հայ-թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացը, որ անցեալ Սեպտեմբերին սկսուեց նախագահ Սերժ Սարգսեանի նախաձեռնութեամբ ու անուանուեց <<ֆութպոլային դիւանագիտութիւն>>, խոստանում է արդիւնքներ տալ, չնայած բոլոր դժուարութիւններին:

<<Անցեալ տարուան ընթացքում շուէյցարացի միջնորդների ու միջազգային այլ գործընկերների օգնութեամբ մեզ յաջողուել է առաջխաղացում գրանցել Եւրոպայում վերջին փակ սահմանի բացման ու առանց նախապայմանների յարաբերութիւնների կարգաւորման ուղղութեամբ: Մենք ուզում ենք լիայոյս լինել, որ անհրաժեշտ քաղաքական կամքը, ի վերջոյ հնարաւորութիւն կը տայ ձերբազատուելու անցեալի մտածելակերպից, եւ իմաստութիւնն ու խիզախութիւնը կը գերակշռեն՝ վերջին որոշիչ քայլերն անելու համար:

<<Մեզ համար խրախուսիչ էր միջազգային հանրութեան աջակցութիւնը: Մենք լաւ ենք գիտակցում, թէ հայ-թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորումն ու սահմանների բացումը ինչ հիմնարար ու դրական ազդեցութիւն կ՛ունենան տարածաշրջանի անվտանգութեան ու կայունութեան առումով>>: