<<ՀԵՏՔ>>Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ԼՂՀ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆԻ ՀԵՏ

Ներկայ դրութեամբ հրադադարն Ադրբեջանին ձեռնտու է, 4 օրուայ ընթացքում այդքան զոհ են տուել, նրանք խելքի չեն գայ երկար ժամանակ: Այս մասին <<Հետք>>ին տուած հարցազրոյցում նշել է ԼՂՀ պաշտպանութեան նախարարի տեղակալ, գեներալ-մայոր Սամուէլ Կարապետեանը:

<<ՀԵՏՔ>>- Պարոն գեներալ, ի՞նչ էր կատարւում Ապրիլի 2ին, դուք որտե՞ղ էիք:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Գիշերուայ ժամը 3.30ի կողմերը, երբ շտաբի օպերատիւ հերթապահը զանգեց (դա երկրորդ զանգն էր), ես արդէն պատրաստւում էի դուրս գալու: Մեքենան սպասում էր: Ինձ մօտ զգացողութիւն կար, որ սա հերթական դիւերսիոն գործողութիւնը չէ: Մեքենայի մէջ, նոր տեղեկութիւններ ստանալուց յետոյ, հասկացայ, որ պատերազմ է: Ներկայանալով բանակի հրամանատարին՝ իրավիճակի շուրջ որոշ պարզաբանումներ կատարելուց յետոյ առաջարկեցի մեկնել հիւսիս՝ Մարտակերտի ուղղութեամբ, քանի որ այնտեղ լուրջ վտանգ կար: Երբ հասայ Մարտակերտ եւ հրամանատարական կէտը զբաղեցրի, տղաները կարծես թէ չէին զգում, որ առջեւում լուրջ առճակատում է սպասւում… Այդ ընթացքում հակառակորդի հրետանին արդէն սկսեց աշխատել Մարտակերտի ուղղութեամբ: 30 րոպէ յետոյ զեկուցում են, որ հակառակորդը մտել է 116 եւ 118 դիրքեր: Զօրամասի հրամանատարը, իր տրամադրութեան տակ եղած ուժերը վերցնելով, իսկոյն մեկնում է գործողութեան վայր, իսկ հրետանու պետի առաջ խնդիր դնում կրակ բացել այդ դիրքերի վրայ: Արդէն յայտնի էր, որ մենք այնտեղ զոհեր ունենք, տղաները հետ չեն քաշուել, կռուել են մինչեւ վերջ: Միայն մէկ հոգի էր կենդանի մնացել, որը վաշտի հրամանատարի հրամանով գնացել էր դիրքից 300 մ. հեռաւորութեան վրայ գտնուող պահեստավայրից զինամթերք բերելու: Բայց երբ նա յետ է վերադարձել, դիրքերն արդէն հակառակորդի կողմից գրաւուած էին: Գալով հրամանատարական կէտ՝ նա վերադասին զեկուցում է ստեղծուած իրավիճակի մասին: Տեղում որոշում ենք կայացնում հրետանային կրակի օժանդակութեամբ եւ տանկային վաշտի ներգրաւմամբ անցնել հակագրոհի: Կէս ժամուայ ընթացքում դիրքերը յետ ենք վերցնում: Միայն այդ մարտում հակառակորդը, տալով մօտ 4 տասնեակ զոհ, որից 28ը մնացել էր մեր հսկողութեան տակ գտնուող դիրքում, փախուստի է դիմում եւ թաքնւում մեր դիրքերից 250 մետր հեռաւորութեամբ գտնուող իրենց խրամատում: Զօրամասը պահպանութիւնից անցնում է մարտական պաշտպանութեան: Դրանից յետոյ նրանք սկսում են հրետակոծել Մարտակերտը:

<<ՀԵՏՔ>>- Յետոյ այդ հատուածում նրանք նորից յարձակում ծաւալեցի՞ն:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Պարզ էր, որ նրանք նոր յարձակում են սկսելու այդ ուղղութեամբ: Որոշ ժամանակ անց մերոնք զեկուցեցին, որ հակառակորդի տանկային գումարտակը շարժւում է 4րդ եւ 5րդ պաշտպանական շրջանների հատման հատուածի՝ Սէյսուլանի ուղղութեամբ: Դրանց յառաջխաղացումը կանգնեցնելու համար մեր հրետանին սկսեց աշխատել: Տեսնել էր պէտք, թէ ինչպէս էին խոցւում հակառակորդի դիրքերն ու զրահատեխնիկան:

Պաշտպանական գործողութիւնները յաջող էին ընթանում նաեւ մարտագծի հիւսիսային ուղղութեամբ: Չնայած Թալիշի հատուածում մերոնք սկսել էին յետ վերցնել կորցրած դիրքերը, բայց ադրբեջանցիները յայտարարում էին, որ Թալիշը, Մատաղիսը եւ Սէյսուլանը վերցուած են: Որ Թալիշի եւ Սէյսուլանի ուղղութեամբ, իրօք, մարտեր էին ընթանում, դա արդէն մեզ յայտնի էր: Բայց ահա Մատաղիսի մասին լսելով՝ մենք կռահեցինք, որ թշնամին մտադրութիւն ունի գրոհել նաեւ Մատաղիսը: Դրանից ելնելով՝ մենք զեկուցեցինք բանակի հրամանատարին, որը որոշում ընդունեց ուժեղացնել 5րդ ՊՇի ձախ թեւի դիրքերի պաշտպանութիւնը՝ այնտեղ տեղափոխելով հակատանկային միջոցներ: Այս քայլով ամբողջութեամբ փակուեց հակառակորդի յառաջխաղացման հնարաւորութիւնը Մատաղիսի ուղղութեամբ:

<<ՀԵՏՔ>>- Ապրիլեան պատերազմը ի՞նչ դասեր տուեց մեզ: Շատ զոհեր ենք տուել, ի հարկէ, բայց այդ զոհերի գնով նաեւ դասեր ենք ստացել:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Հակառակորդը մեզանից ութ անգամ աւելի զոհ է տուել: Նուազագոյնը 800-1000 կորուստ է ունեցել նա: Իսկ վիրաւորների թիւն անհամեմատ շատ էր: Հակառակորդը շատ էր վստահ իր ուժերի վրայ, կարծում էր՝ կը մտնի, կը մորթի եւ կ՛անցնի առաջ: Բայց մեր երեխէքը մինչեւ վերջ կանգնել եւ պաշտպանել են իրենց դիրքերը, մենք գիտէինք, որ մեր զինուորներն այդպիսին են: Միշտ էլ ասել ենք, որ այս սերունդը մեզանից շատ է անելու: Այն, ինչ մենք 1992-94թթ. արել ենք, իրենք ապացուցեցին, որ կարող են իրենց սխրանքներով ու կատարածով մեզ գերազանցել, մեզնից աւելին անել…

<<ՀԵՏՔ>>- Իսկ ինչո՞վ էք դա բացատրում:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Իրենց ծնողներից է գալիս, մեր երեխէքն են, չէ… Ոչ թէ պապերից, այլ իրենց ծնողներից են լսել մեր երէկուայ պատերազմի մասին: 1994ից ընդամէնը 22 տարի է անցել, իսկ այսօր առաջնագծում արդէն մեր երեխէքն են ծառայում: Նրանք ոչ թէ ինչ որ գիրք են կարդացել եւ դրանից իմացել մեր պատերազմի պատմութիւնը, այլ իրենց ծնողներից: Այդ տղաների մէջ իր ժողովրդին պաշտպանելու զգացումը կայ, եւ դրանով ամէն ինչ ասուած է:

Այս պատերազմը նաեւ մեր թերութիւնները բացեց, տեսանք, թէ ինչպիսի բացթողումներ ունենք, եւ հիմա դրանք պէտք է արագ վերացնենք: Կարելի է ասել, որ այդ չորս օրը մեզ համար լուրջ փորձաշրջան էր: Ճիշդ է՝ մեծ թուով զոհեր ենք տուել, բայց փրկել ենք բազում կեանքեր, ազգի կեանքն ենք փրկել: Այսօր պարտաւոր ենք արագ ու նպատակասլաց աշխատել բացայայտուած թերութիւնների վերացման ուղղութեամբ:

<<ՀԵՏՔ>>- Իսկ այդ թերութիւնները վերացնելու համար ինչ որ բան արւո՞ւմ է հիմա:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Այո: Նշուած բոլոր թերութիւնները գտնւում են նախագահի եւ բանակի հրամանատարի ուշադրութեան կենտրոնում, եւ դրանց վերացման ուղղութեամբ իրականացւում են համապատասխան աշխատանքներ: Միեւնոյն ժամանակ կ՛ուզէի նշել, որ այդ ամէնով հանդերձ՝ դա ոչ միայն պաշտպանութեան բանակի խնդիրն է, այլ մեր պետութեան, մեր ազգի խնդիրն է…

<<ՀԵՏՔ>>- Ո՞րն է, ըստ ձեզ, հակառակորդին զսպելու ամենաարդիւնաւէտ ձեւը:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Հակառակորդին միշտ պէտք է ուժ ցոյց տանք, եթէ նա հետեւակի մարտական մեքենայ է հանում, մենք պէտք է տանկ հանենք, եթէ նա հրանօթով է խփում, մենք <<Գրադ>>ով պիտի խփենք… Նախաձեռնութիւնը մենք միշտ պէտք է մեր ձեռքերում պահենք…

<<ՀԵՏՔ>>- Մեր սպառազինութիւնը, կարծես թէ, քիչ է հակառակորդից, այո՞:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Իրականում շնորհիւ իր հնարաւորութիւնների՝ հակառակորդն ունի աւելի շատ սպառազինութիւն, քան մենք: Սակայն, մարտի ելքը որոշողը միայն սպառազինութիւնը չէ… Ապացոյցը ոչ միայն ղարաբաղեան առաջին պատերազմի արդիւնքն է, այլ նաեւ Ապրիլին տեղի ունեցած առճակատումը, որի ընթացքն ընդհատուեց ադրբեջանական կողմի խնդրանքով: Շարունակուելու դէպքում մէկ անգամ եւս կը համոզուէինք, որ պատերազմի յաջող ելքը որոշում է լաւ զինուորը… Իսկ մենք այդ առումով խնդիր չունենք:

<<ՀԵՏՔ>>- Եթէ համեմատելու լինենք, իրենց առաւելութիւնը ո՞րն է, եւ մե՞րը որն է: Փորձենք համեմատել:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Իրենց մօտ առաւելութիւնը զէնքի տեսակներն են եղել: Բայց, ինչպէս ասացի, ունենալ զէնքի տեսակներ, դեռեւս չի նշանակում յաջողութիւն ունենալ: Ինչ վերաբերում է այս առճակատման ընթացքում ունեցած մեր առաւելութիւններին, ապա, ըստ իս, դրանք երեքն էին՝ հայ զինուորը, լաւ հրետանին եւ բանակի հրամանատարի ճիշդ ու ժամանակին կայացրած որոշումները:

<<ՀԵՏՔ>>- Ըստ ձեզ՝ ո՞րն էր ապրիլեան պատերազմում հայ զինուորին բնութագրող գլխաւոր յատկանիշը:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Ես այս պատերազմի ժամանակ գրեթէ ամէն ինչ տեսել եմ, բայց առաւել խորը մի բան է մնացել իմ յիշողութեան մէջ: Տեսել եմ, թէ ինչպէս զոհուած զինուորին վազելով բերում են, դնում շտապօգնութեան մեքենայի մէջ, ընկերը գալիս է ճակատը համբուրում ու վազելով նորից յետ գնում դիրքը պահելու: Առաջին պատերազմում չեմ տեսել նման բան, բայց հիմա դա տեսել եմ: Դրանից այն կողմ էլ ոչ մի բան չկայ: Երբ ընկերոջն են կորցրել, նրանք իրենց ընկերոջ տեղն էլ են կռուել:

Բայց մենք չենք կարողացել ժամանակին այդ տղաների մասին հոգալ, գնահատել, ինչ որ բան տալ: Երբ նրանց մասին նիւթ ենք պատրաստում, պարզւում է՝ նրանց մեծ մասը աղքատ են, անտուն, ծնողները աշխատանք չունեն:

Ղարաբաղում պատերազմում զոհուածները, վիրաւորների ընտանիքները պետութեան ուշադրութեան կենտրոնում են, բնակարանով հիմնականում ապահովուած են: Չեմ ասում՝ ինչեր ենք արել, բայց նուազագոյնն ապահովուած է:

<<ՀԵՏՔ>>- Երկու կողմի սխալների մասին խօսենք:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Իրենց սխալն այն է, որ մտածել են, որ իրենք ուժեղ են եւ կարող են մեզ ջարդել: Իրենց առաջին սխալը դա է եղել: Իրենք իրենց զէնքերին նայելով, իրենց գումարներին նայելով՝ ասել են միանգամից, կարճ ժամանակում կարող ենք մեր հարցերը լուծել: Մեր սխալները մենք գիտենք եւ դրանք վերացնելու ենք:

<<ՀԵՏՔ>>- Իսկ իրենց զինատեսակներից ամենաշատ վնասը ի՞նչն է տուել, անօդաչունե՞րը (կամիկաձէները):

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Դր-անք իրենք հիմնականում օգտագործել են ամսի 4ին, երբ տեսել են, որ իրենց վիճակը լրջանում է: Սկսել են <<կամիկաձէ>>, <<Սփայք>> հրթիռներ օգտագործել, որոնք 2ին, 3ին չէին օգտագործել: Տեսել են, որ իրավիճակը փոխւում է, արդէն սկսել են դրանք օգտագործել: Առաջին անգամ պատերազմում <<կամիկաձէ>> են օգտագործել, 20 հատ անօդաչու ենք խփել, 14ը մեր ձեռքում է դրանցից, 6ը չէզոք գօտում է ընկած:

<<ՀԵՏՔ>>- Իսկ ի՞նչ էք կարծում՝ հակառակորդը կը սկսի՞ ռազմական գործողութիւններ:

ՍԱՄՈՒԷԼ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ- Ներկայ դրութեամբ չեմ կարծում: Հրադադարն իրենց ձեռնտու է: 4 օրուայ ընթացքում այդքան զոհ են տուել, նրանք խելքի չեն գայ երկար ժամանակ: