ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ- ԼՂՀ նախագահ Բակօ Սահակեան տարածաշրջանի քաղաքական իրավիճակին մասին հարցազրոյց մը տուած է <<Լենդա>> գործակալութեան լրագրող Ալեքսանդր Շիրոկովին: Ստորեւ կը ներկայացնենք սոյն հարցազրոյցի բնագիրը՝ ամբողջութեամբ:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- 2016թ. Ապրիլին, ղարաբաղեան հակամարտութեան գօտում իրավիճակն առաւելագոյնս սրուեց, ծաւալուեցին մարտական գործողութիւններ, որոնք շարունակուեցին 4 օր: Ի՞նչ էր դա՝ պատերա՞զմ, սադրա՞նք, կամ ուժի ցուցադրում: Եւ ինչո՞ւ ամէն ինչ աւարտուեց այնքա՛ն արագ, որքան սկսուեց:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- 2016թ. Ապրիլի 2-5ը Ադրբեջանը, ուխտադրուժ կերպով խախտելով հրադադարի մասին 1994ի եւ 1995ի համաձայնագրերը՝ լայնածաւալ մարտական գործողութիւններ սկսեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան դէմ, գործնականում սահմանի ողջ երկայնքով: Բոլոր իր բնորոշիչներով, Ադրբեջանի գործողութիւնները կարելի է որակել որպէս պատերազմ: Բաքուն մտադիր էր կայծակնային պատերազմի միջոցով ամենասեղմ ժամկէտում ուժային ճանապարհով լուծել ղարաբաղեան հարցը: Խօսելով ապրիլեան քառօրեայ պատերազմի մասին՝ անհրաժեշտ է նաեւ հաշուի առնել այն, որ Ադրբեջանը դրան պատրաստուել է 22 տարի, ագրեսիւ քաղաքականութիւն վարելով տեղեկատուական, դիւանագիտական եւ ռազմաքաղաքական ոլորտներում: Մենք բազմիցս նախազգուշացրել էինք տուեալ քաղաքականութեան վտանգաւոր եւ ողբերգական հետեւանքների մասին: Դժբախտաբար, պատերազմը չյաջողուեց կանխել, եւ միայն նիւթական ու մարդկային մեծ կորուստներ կրելով՝ հակառակորդն ստիպուած էր կանգ առնել:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- Ներկայում ինչպիսի՞ն է իրավիճակը Ղարաբաղում: Կա՞յ մարտական գործողութիւնների վերսկսման հաւանականութիւն:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- Հակամարտութեան գօտում իրադրութիւնն այժմ համեմատաբար հանգիստ է: Իսկ նոր պատերազմի հաւանականութիւնը կախուած է մի ամբողջ շարք գործօններից: Ամենագլխաւոր զսպող գործօնը՝ ԼՂՀ պաշտպանութեան բանակի մարտունակութիւնն ու հակամարտութեան ուժային լուծման անընդունելի լինելու վերաբերեալ միջազգային հանրակցութեան յստակ դիրքորոշումն է: Միանգամայն ակնյայտ է, որ լայնամասշտաբ ու երկարատեւ պատերազմը կատալիզատոր (գրգռող, արագացնող, գործօն-Խմբ.) կը դառնայ անհամեմատ աւելի մասշտաբային արհաւիրքների համար, ինչպէս Հարաւային Կովկասում, այնպէս էլ աշխարհում՝ առհասարակ:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- Ռուսաստանն ընդգծուած կերպով ակտիւ է ղարաբաղեան հակամարտութեան գործընթացում: Ինչպէ՞ս էք գնահատում Մոսկուայի գործողութիւնները որպէս միջնորդ, եւ որքանո՞վ են Ղարաբաղի համար կարեւոր ՌԴի հետ փոխյարաբերութիւնները:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- Ռուսաստանի Դաշնութիւնը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի երեք համանախագահ երկրներից մէկն է՝ միջազգային պաշտօնական կառոյց, որը միջնորդական առաքելութիւն է իրականացնում հակամարտութեան կարգաւորման հարցում: Ռուսաստանը եւ համանախագահ միւս երկու երկրները՝ ԱՄՆ ու Ֆրանսիան, միշտ կառուցողական եւ օբյեկտիւ դիրքորոշում են ունեցել, արել եւ անում են հնարաւորը՝ տարածաշրջանում խաղաղութիւնն ու կայունութիւնը սատարելու եւ հակամարտութեան համապարփակ կարգաւորման հասնելու համար: Մենք բարձր ենք գնահատում այդ երկրներից իւրաքանչիւրի ներդրումը: Ինչ վերաբերում է ՌԴի հետ յարաբերութիւններին, ապա դրանք շատ կարեւոր են մեզ համար: Ռուսաստանի հետ մենք կապուած ենք պատմականօրէն, մշակութապէս ու տնտեսապէս: Ռուսաստանում ապրում է հայկական Սփիւռքի ամենաստուար հատուածը: Այս ամէնը լաւ հեռանկարներ է ստեղծում փոխշահաւէտ համագործակցութեան համար: Կը ցանկանայի նշել, որ մեր պետութեան չճանաչուած լինելու հանգամանքի բերումով, Ռուսաստանի հետ յարաբերութիւնները զարգանում են հիմնականում հումանիտար (մարդասիրական-Խմբ.), գիտակրթական, մշակութային ուղղութիւններով, ինչպէս նաեւ՝ մասնաւոր ձեռնարկատիրութեան ոլորտում, հայկական Սփիւռքի ուժերով:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- Մոսկուան կարեւոր քայլեր է արել ազգերի ինքնորոշման իրաւունքի շրջանակներում՝ ճանաչելով Աբխազիայի, Հարաւային Օսիայի անկախութիւնը եւ Ղրիմի բնակիչների կամարտայայտութիւնը: Ինչպէ՞ս կը գնահատէիք դա:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- Մենք ուշադիր հետեւում ենք աշխարհի տարբեր անկիւններում ազգերի ինքնորոշման իրաւունքի իրացման գործընթացներին: Անկախութիւն են ձեռք բերել այնպիսի պետութիւններ, ինչպիսիք են Կոսովօն, Հարաւային Սուդանը, Աբխազիան, Հարաւային Օսիան, իրենց ինքնորոշման իրաւունքից օգտուեցին նաեւ Քուեբեքը, Հիւսիսային Իրլանդիան, Շոտլանդիան, Ղրիմը: Բոլորովին վերջերս, Մեծ Բրիտանիայի ժողովուրդն ինքնորոշուեց Եւրոպական Միութիւնում իր ապագայի առումով: Այս օրինակներից իւրաքանչիւրը, անկախ արդիւնքներից, միջազգային իրաւունքի հիմնարար սկզբունքի՝ ազգերի ինքնորոշման իրաւունքի գործնական իրացման քաղաքական-իրաւական կարեւոր նախադէպ է: Պաշտօնական Ստեփանակերտը նպատակաուղղուած աշխատանք է տանում Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան ճանաչման ուղղութեամբ: Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում այս գործընթացն աւելի ակտիւ բնոյթ է ձեռք բերել:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- Ի՞նչ էք կարծում՝ Ռուսաստանը կը ճանաչի՞ Լեռնային Ղարաբաղի անկախութիւնը տեսանելի ապագայում:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- Միջազգային ճանաչման հասնելու համար մենք մշակել ենք բազմաստիճան քաղաքականութիւն: Սկսել ենք տեղական եւ տարածաշրջանային մակարդակներից, ինչից յետոյ մտադիր ենք անցնել համապետական մակարդակի: Եւ այս հարթութեան մէջ մենք արդէն նկատելի յաջողութիւններ ունենք: Այսպէս, մեր Հանրապետութեան ճանաչման օգտին համապատասխան հռչակագրերով հանդէս են եկել ամերիկեան Մասաչուսեթս, Ռոդ Այլենդ, Մեն, Լուիզիանա, Կալիֆորնիա, æորջիա, Հաւայի նահանգները, աւստրալական Նոր Հարաւային Ուելս նահանգը, Բասկերի երկիրը (ինքնավար միութիւն Իսպանիայի հիւսիսում), ինչպէս նաեւ մի շարք խոշոր քաղաքներ, ինչպիսին՝ Լոս Անջելես մեգապոլիսն է: Մենք շարունակում ենք ընդլայնել մեր գործունէութիւնն այս ուղղութեամբ, եւ, յոյսով եմ, տարբեր պետութիւնների վարչատարածքային դեռ շատ միաւորներ կը ճանաչեն մեր անկախութիւնը:

Անշո՛ւշտ, յատուկ կարեւորութիւն ենք տալիս առանձին պետութիւնների կողմից ճանաչմանը: Աւելին, կարծում ենք՝ սա ընդամէնը ժամանակի ու քրտնաջան աշխատանքի հարց է: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնն, իրօ՛ք, վաստակել է միջազգային ճանաչում: Մօտ քառորդ դար շարունակ մենք կառուցում ենք ժողովրդավարական պետութիւն, որն սպառնալիք չի ներկայացնում միջազգային հանրակցութեանը կամ որեւէ առանձին վերցուած երկրի:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- Ղարաբաղեան հակամարտութիւնը դեռեւս հանգուցալուծուած չէ: Ի՞նչ է նշանակում ապրել անորոշութեան եւ մարտական գործողութիւնների վերսկսման մշտական սպառնալիքի պայմաններում: Ինչպէ՞ս է դա անդրադառնում ղարաբաղցիների տրամադրութեան եւ հանրապետութեան տնտեսութեան վրայ:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- Բնականաբար, այն, որ ԼՂՀն ճանաչուած չէ, մեծապէս ազդում է Հանրապետութեան ու նրա քաղաքացիների կեանքին: Օրինակ՝ չճանաչուած պետութիւնները զրկուած են տարբեր երկրների ու միջազգային կառոյցների հետ լիարժէք համագործակցութիւն զարգացնելու հնարաւորութիւնից՝ դրանից բխող բոլոր հետեւանքներով: Մեզ համար հիմնական առաջնահերթութիւնն ուժեղ, ժողովրդավարական, սոցիալական եւ իրաւական պետութեան կառուցումն ու մեր քաղաքացիների անվտանգութեան ապահովումն է: Աւելի՛ն, մեր ժողովրդի մօտ ամենամեծ դժուարութիւնների հանդէպ ուժեղ դիմադրողականութիւն է զարգացել: Պատմականօրէն այնպէս է ստացուել, որ հարկադրուած ենք եղել մշտապէս պայքարել սեփական ազատութեան, անկախութեան, պատուի ու արժանապատուութեան համար, գոյատեւել եւ զարգանալ աշխարհաքաղաքական դաժան շրջապատում: Իսկ դա նշանակում է՝ չճանաչուած լինելը մենք ընդունում ենք ընդամէնը որպէս ժամանակաւոր դժուարութիւն, որն անպայման կը յաղթահարենք:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- Կա՞յ, արդեօք, ղարաբաղեան հարցի լուծման՝ բոլորի համար ընդունելի տարբերակ:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- Նախքան հարցին պատասխանելն անհրաժեշտ է յստակեցնել՝ ի՛նչ ենք հասկանում <<բոլոր>> ասելով: Բացի հակամարտութեան անմիջական կողմերից, կարգաւորման գործընթացում ընդգրկուած են ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն ու նրա համանախագահ երկրները: Համանախագահ բոլոր երկրները՝ Ռուսաստանը, ԱՄՆն եւ Ֆրանսիան, հնարաւորինս յստակ բազմիցս յայտարարել են, որ հակամարտութեան կողմերն իրենք պէտք է գտնեն լուծումը խաղաղ բանակցութիւնների միջոցով: Այսինքն՝ համանախագահ երկրները, իսկ դրանք շատ ազդեցիկ պետութիւններ են, մտադիր չեն պարտադրել կարգաւորման որեւէ տարբերակ՝ ելնելով սեփական շահերից։

Լուծումը պէտք է գտնուի ներսից: Բայց դրա համար, առաջին հերթին, անհրաժեշտ է վերականգնել բանակցութիւնների լիարժէք ձեւաչափը ԼՂՀի՝ որպէս լիիրաւ կողմի մասնակցութեամբ: Ի դէպ, հէնց այդ ձեւաչափն է պաշտօնապէս ճանաչուել ԵԱՀԿի կողմից՝ կազմակերպութեան 1994թ. Բուդապեշտի գագաթնաժողովին: Բացի այդ, իր դիրքորոշումն ու մօտեցումները պէտք է վերանայի նաեւ պաշտօնական Բաքուն: Ռեւանշիզմի (վրէժխնդրութեան-Խմբ.) վրայ հիմնուած Ադրբեջանի ապակառուցողական քաղաքականութիւնն է հէնց գլխաւոր խոչընդոտը հակամարտութեան կարգաւորման ճանապարհին:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- Ադրբեջանը կը կարողանա՞յ փոխել ԼՂՀի հարցում իր դիրքորոշումը:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- Կարծում եմ, այստեղ հարցը վերաբերում է ոչ միայն ադրբեջանա-ղարաբաղեան յարաբերութիւններին: Ռեւանշիզմի վրայ հիմնուած քաղաքականութիւնը վաղ թէ ուշ բերում է լուրջ ցնցումների ու աղէտների՝ մի երկրի ներսում, որտեղ այդ գաղափարները բարձրացուած են պետական գաղափարախօսութեան աստիճանի: Ուստի, եթէ Ադրբեջանը ցանկանում է խուսափել նման աղէտից, նա պարզապէս պարտաւոր է վերանայել իր պետականաշինութեան փիլիսոփայութիւնը:

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՈԿՈՎ- Ի՞նչը կարող է արմատապէս փոխել ուժերի դասաւորութիւնը տարածաշրջանում՝ Բաքւում քաղաքական եւ տնտեսական իրավիճակի փոփոխութի՞ւնը, Թեհրանի ու Անկարայի դիրքորոշման փոփոխութի՞ւնը, թէ որեւէ այլ բան:

ԲԱԿՕ ՍԱՀԱԿԵԱՆ- Անդրկովկասը չափազանց զգայուն եւ բարդ տարածք է: Նրա երկրներից մէկում լուրջ ցնցումները կամ երրորդ ուժի կողմից այստեղ գոյութիւն ունեցող ուժերի դասաւորութիւնը փոխելու փորձերը յղի են ոչ միայն եւ ոչ այնքան տեղական, որքան տարածաշրջանային եւ անգամ գլոբալ բնոյթի արհաւիրքներով: Այդ իսկ պատճառով, տուեալ տարածաշրջանում, մասնաւորապէս հակամարտութեան գօտում, խաղաղութեան եւ կայունութեան պահպանումը միջազգային անվտանգութեան կարեւոր բաղադրիչ է: Եւ այն, որ որպէս ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ հանդէս են գալիս ՄԱԿի Անվտանգութեան խորհրդի մշտական անդամ երկրները, դրա ակնառու հաւաստումն է: