ԵՐԵՒԱՆ, «Նիուզ».- ՀՅԴ Բիւրոյի տնտեսական հետազօտութիւններու գրասենեակի պատասխանատու, տնտեսագէտ Սուրէն Պարսեան «Նիուզ»ի հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին յայտնեց, որ տարածաշրջանին մէջ տնտեսական, առեւտրական եւ փոխադրութեան կապերու ապաշրջափակման` սահմաններու բացման իբրեւ արդիւն պիտի վտանգուի Հայաստանի տնտեսական անվտանգութիւնը:

Ըստ անոր՝ թրքական, իսկ յառաջիկային արդէն ատրպէյճանական ապրանքներու հայկական շուկայ մուտքը կանխելու եւ Հայաստանի տնտեսութիւնը թուրք–ատրպէյճանական «ներդրումներէն» զերծ պահելու նպատակով պէտք է կարելի եղածին չափ շուտ դիտարկել թրքական ապրանքներէն հրաժարելու այլընտրանքային կարելիութիւնները:

Տնտեսագէտը նշեց, որ, հակառակ ժամանակաւոր սահմանափակումներուն, ներկայիս շուկային մէջ կայ թրքական ծագման մեծաթիւ ապրանք: Մասնաւորապէս 2019ի պաշտօնական վիճակագրութեան համաձայն` Հայաստանի Հանրապետութիւն ներածուած են թրքական արտադրութեան 2908 ապրանքատեսակներ, որոնցմէ 2285ը սպառման պատրաստ ապրանքներ են` նարինջ, հագուստ, իւղեր եւ այլն, իսկ 623ը` վերամշակման ենթակայ ապրանքներ` կտոր, շինանիւթ եւ այլն, որոնք դեռ սպառած չեն:

Նշենք, որ Հայաստանի կառավարութեան 20 Հոկտեմբեր 2020ի որոշումով` 31 Դեկտեմբեր 2020էն սկսեալ կ՛արգիլուի Հայաստանի Հանրապետութիւն թրքական ծագման վերջնական սպառման ապրանքներու ներածումը (6 ամիսով):

«Թուրքական ծագման ապրանքների ներմուծման արգելքով ոչ միայն տնտեսական բնոյթի սանկցիա (պատժամիջոց-Խմբ.) է կիրառւում Թուրքիայի նկատմամբ, այլեւ անվտանգութեան տեսանկիւնից դադարեցւում է հայկական աղբիւրներից Թուրքիայի պետական գանձարանի ֆինանսական սնուցումը: Միաժամանակ, կանխարգելւում է վերջնական սպառման ապրանքների ներմուծման միջոցով տարատեսակ վտանգների ներթափանցումը», շեշտեց ան:

Ընդհանուր առմամբ, ըստ Պարսեանի, Թուրքիայէն ներածուող ապրանքներու հիմնական մասը ունի համադրելի որակներով փոխարինողներ, սակայն այդ անցումը որոշ ժամանակի կը կարօտի, որպէսզի տնտեսվարողները կարենան գտնել այլընտրանքային  շուկաներէն որակապէս նոյնանման ապրանքներ:

«Հայաստան ներմուծուող թուրքական ծագում ունեցող 209.0 միլիոն ԱՄՆ դոլարի պատրաստի արտադրանքի մօտ 30 տոկոսը առաւելագոյն մաքսային արժէք ունեցող ապրանքատեսակների թւում են ինչպէս գիւղատնտեսական, այնպէս էլ արդիւնաբերական նշանակութեան ապրանքներ: Գիւղատնտեսական ապրանքատեսակներն են` նարինջ, մանդարին, կիտրոն, նուռ, տանձ, խաղող եւ լոլիկ», դիտել տուաւ ան:

Տնտեսագէտը առաջարկեց նարինջի եւ մանտարինի մասով օգտուիլ այլընտրանքային շուկաներէն՝ Իրան, Վրաստան, Եգիպտոս, Հարաւային Ափրիկէ, Փաքիստան, Միացեալ Նահանգներ, Պրազիլ, Ռուսիա, կիտրոնի մասով` Վրաստան, Եգիպտոս, Յունաստան, Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններ, Հարաւային Ափրիկէ, Արժանթին, Ռուսիա, իսկ նռան, տանձի, խաղողի, լոլիկի համար այլընտրանքային շուկաներ կարելի է  դիտարկել Իրանը, Վրաստանը, Փերուն, Քոլոմպիան, Ռուսիան, Հարաւային Ափրիկէն, Պելճիքան, Նիտըրլանտները, Չինաստանը:

Սուրէն Պարսեան ընդգծեց, որ յիշեալ ապրանքատեսակներու ներածումը ունի եղանակային բնոյթ, եւ այս ուղղութեամբ անհրաժեշտ է մշակել ու իրականացնել համապատասխան ծրագիրներ, որոնք կը նպաստեն Հայաստանի մէջ ջերմոցային եւ սառնարանային տնտեսութեան զարգացման:

Ըստ տնտեսագէտին` Հայաստան կը ներածէ թրքական մեծաքանակ հիւսուածեղէն, որոնց փոխարինելութիւնը կարելի է ապահովել այլընտրանքային հիմնական շուկաներէ` Չինաստան, Միացեալ Նահանգներ, Եւրոպական միութեան երկիրներ, Միացեալ Նահանգներ, Իրան, Վիեթնամ, Պանկլատեշ, Ինտոնեզիա, Հնդկաստան, Ռուսիա, Փերու, Թունիս: «Սակայն հաշուի առնելով, որ Հայաստանում տեքստիլ (հիւսուածեղէնի-Խմբ.) արտադրութեան ոլորտում առկայ է արտադրական մեծ ներուժ, կարելի է դիտարկել նաեւ տեղական արտադրութեան ընդլայնման հնարաւորութիւնները, միաժամանակ, աշխատանքներ տանել յայտնի բրենդների (վաճառանիներու-Խմբ.) հետ` իրենց արտադրութիւնը Հայաստանում հիմնելու ուղղութեամբ: Անհրաժեշտ է ուշադրութիւն դարձնել նաեւ համապատասխան որակական յատկանիշներով հումքի ներկրման այլընտրանքային շուկաներում առկայ տնտեսվարող սուբյեկտների հետ առեւտրական կապերի ստեղծմանը եւ ամրապնդմանը», դիտել տուաւ ան:

Սուրէն Պարսեան այլընտրանքային շուկաներ առաջարկեց նաեւ թրքական ծագման լուացող եւ մաքրող միջոցներու, ելեկտրական սարքաւորումներու, մարդատարներու, խողովակներու, փողակներու եւ այլ ապրանքներու համար: «Հայաստանի ոչ միայն տնտեսական, այլ նաեւ ռազմական անվտանգութիւնից է բխում զարգացնել հիւսիս-հարաւ առեւտրատնտեսական յարաբերութիւնները: Այս համատեքստում կարեւոր ձեռքբերում պէտք է համարել Եւրասիական տնտեսական միութեան եւ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան հետ ազատ առեւտրի ժամանակաւոր համաձայնագրի ստորագրութիւնը: Ցաւօք, այս համաձայնագրի հնարաւորութիւնները կեանքի կոչելու ուղղութեամբ տեսանելի ջանքեր չեն ներդրւում ոչ պետական եւ ոչ էլ մասնաւոր հատուածների կողմից», ըսաւ ՀՅԴ Բիւրոյի տնտեսական հետազօտութիւններու գրասենեակի պատասխանատուն: